Сирдарё вилоятидаги Сардоба сув омборида 1 май куни эрталаб тўғон ўпирилиш содир бўлди. Сув тошқини оқибатида Сардоба, Оқолтин ва Мирзаобод туманларидаги аҳоли пунктлари ва экинларга зарар етди. Бинолар, йўллар, коммуникациялар вайрон бўлди. Учта тумандаги 22 та қишлоқдан 60 мингдан ортиқ аҳоли эвакуация қилинди.
Ушбу ҳодисадан сўнг жамоатчиликда учун бу нима учун содир бўлгани ҳақида саволлар туғилди, сув омбори қурилишида иштирок этадиган компаниялар номига айбловлар айтиб бошланди. Хулоса чиқаришга ҳали эрта. Ҳодиса сабаблари терговда аниқланади. «Gazeta.uz» очиқ маълумотлар ва ахборот манбалари асосида лойиҳа тафсилотларини аниқлашга ҳаракат қилди.
Сув омбори қурилиши 2010 йилда Жанубий Мирзачўл каналининг марказий тармоғи сув оқими ҳудудида бошланиб, 2017 йилда якунланди. Гидротехника иншооти 922 миллион кубометр сув сиғимига эга экани ва бу Сирдарё ҳамда Жиззах вилоятларининг унумдор ерларидан самарали фойдаланиш, қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигини оширишга имкон бериши хабар қилинган эди.
2017 йилнинг 17 май куни президент Шавкат Мирзиёев сув омбори билан танишар экан, гидроэнергетика соҳасида янги компания ташкил этиш бўйича режаларни баҳам кўрди. Кейинги куни давлат раҳбарининг «Ўзбекэнерго» акциядорлик жамияти таркибига кирган гидроэлектрстанциялар, гидротехник ва гидроэнергетика билан боғлиқ бошқа бўлинмалар, шунингдек Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг «Ўзсувэнерго» бирлашмасига қарашли бўлган барча гидроэлектростанцияларни бирлаштирувчи «Ўзбекгидроэнерго» акциядорлик жамиятини ташкил этиш тўғрисидаги фармони қабул қилинди.
«Ўзсувэнерго» бирлашмасига раҳбарлик қилган, шунингдек, Сурхондарё вилоятининг Сариосиё туманида «ТўпалангсувГЭСқурилиш» МЧЖ бошқаруви раиси бўлиб ишлаган сенатор Абдуғани Сангинов янги компания бошқаруви раиси этиб тайинланди.
«Ўзбекгидроэнерго» компанияси мамлакатнинг гидроэнергетика салоҳиятидан самарали фойдаланиш, сув-энергетика ресурсларини бошқаришнинг ягона тизимини шакллантириш, электр энергия ишлаб чиқариш таркибида қайта тикланадиган гидроэнергетика ресурслари улушини изчил ошириш, янги экологик тоза энергия ҳосил қилувчи қувватларни ташкил этиш, мавжуд ГЭСларни техник ва технологик жиҳатдан қайта жиҳозлаш, гидроэнергетикани ривожлантиришга хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш ва шу асосда корхоналар ва аҳолининг электр энергияга бўлган эҳтиёжини яна-да тўлароқ қондиришни таъминлаш билан шуғулланади.
Қурилиш вазири Ботир Зокиров, «Ўзбекгидроэнерго» раиси Абдуғани Сангинов ва президент Шавкат Мирзиёев 2020 йил 2 майда тўғон ўпирилган жойда.
Фото: президент матбуот хизмати
Давлетовуз Telegram-канали гидроэнергетика соҳасида To‘palang HPD Ҳолдинг ва унинг тузилмавий компаниялари (To‘palang HPD Платинум, To‘palang HPD Wатер Construction, To‘palang HPD Буилдинг, To‘palang HPD Ирригатион Systemс, To‘palang HPD Steam — Гас, To‘palang HPD Service, To‘palang HPD Engineering) амалга ошираётган лойиҳаларга эътибор қаратди.
«Gazeta.uz» маълумотларига кўра, To‘palang HPD Ҳолдинг президентнинг 2003 йил 24 январдаги фармони талаблари асосида «Тўпаланг сув омбори ва ГЭС қурилиш»нинг «ТўпалангсувГЭСқурилиш» МЧЖ этиб қайта ташкил этилиши натижасида вужудга келган, 2017 йил декабрида яна қайта ташкил этилган. Унинг асосий фаолият турлари ГЭС, сув хўжалиги иншоотлари, гидроузеллар қуриш, канал ҳамда дренажлар қазиш ва бошқаларда қурилиш-монтаж ишларини амалга оширишдан иборат.
«Ўзбекгидроэнерго» матбуот хизмати 21 апрель куни Сардоба сув омбори қошида To‘palang HPD ирригатион сйстемс иштирокида кичик ГЭС қурилиши бошланганини маълум қилган эди. Лойиҳа қиймати 21,3 млн еврога тенг бўлиб, объектни 2022 йилда фойдаланишга топшириш режалаштирилган.
Компания To‘palang HPD Ҳолдинг томонидан Чотқол дарёсида Қуйи Чотқол ГЭС (лойиҳа қиймати 180 миллион доллар), шунингдек, Пскем дарёсида Пскем ГЭС (810 миллион долларга баҳоланмоқда) лойиҳаларида ҳам қурилиш ишларини олиб бораётганини маълум қилди.
To‘palang HPD Платинум Хоразм вилояти Тошсоқа магистрал суғориш каналлари тизимини реконструкция қилиш лойиҳаси (29,7 миллион долларга баҳоланган) устида ҳам иш олиб бормоқда.
Бундан ташқари, To‘palang HPD Буилдинг 2019 йил 9 июль куни Наманган вилоятининг Учқўрғон туманида Катта Фарғона каналида Кичик гидроэлектр станциялар каскадини фойдаланишга топширди (31 миллион долларга баҳоланган).
2019 йил мартида Тошкент вилоятининг Ўрта Чирчиқ туманида Туябўғиз сув омборида To‘palang HPD Ирригатион томонидан қурилган кичик ГЭС очилди (16,3 миллион долларга баҳоланган).
To‘palang HPD Буилдинг Сурхондарё вилоятида «Термиз марвариди» санаторияси қурилишида ҳам иштирок этган.
«Ўзсувлойиҳа» лойиҳа институти кузатув кенгашининг беш нафар аъзосидан икки нафари — To‘palang HPD Ҳолдинг вакили ҳисобланади. «Ўзсувлойиҳа» компанияси Андижон туманида Куйганёр гидроузели қуйи қисмини ювилишдан сақлаш учун ҳимояловчи иншоотни қуриш лойиҳаси, Навоий вилоятида «Конимех-1» насос станциясини реконструкция қилиш ва бошқаларда бош лойиҳаловчи ҳисобланади.
«Ўзбекгидроэнерго» ва To‘palang HPD Ҳолдинг юридик манзили мос тушади: Тошкент, Навоий кўчаси, 22.
Холдингдаги 61,7 фоиз улуш Ислом Абдураҳмоновга тегишли. Корхоналар ва ташкилотларнинг ягона давлат регистри маълумотлари.
Фото: «Gazeta.uz»
To‘palang HPD Ҳолдинг директори Ислом Абдуғаниевич Абдураҳмонов — Абдуғани Сангиновнинг ўғли.
«Gazeta.uz»га маълум бўлишича, To‘palang HPD Wатер Construction компанияси Сардоба сув омбори қурилишида қатнашган 10 дан зиёд субпудратчилардан бири бўлган.
Лойиҳа қиймати
Сардоба сув омбори қурилиши тўғрисидаги ҳужжат очиқ маълумотларда мавжуд эмас. Гидроиншоот ҳозир ҳам «Ўзбекистон темир йўллари» ҳисобида.
«Gazeta.uz» гидроиншоотнинг ҳали ҳам «Ўзбекистон темир йўллари» ҳисобида турганини аниқлашга муваффақ бўлди. Сардоба сув омбори қурилиши 2017 йил 1 январь ҳолатида 1 триллион 306 миллиард 940 миллион 400 минг сўм (Марказий банкнинг 2017 йил 1 январдаги курси бўйича 404,4 миллион доллар).
Очилбой Раматов, Шавкат Ҳамроев, Шавкат Мирзиёев ва Абдуғани Сангинов, 2017 йил, май.
Фото: «Ўзбекистон» канали, ЎзА.
2017 йил май ойида президентга тақдимот маросимида «Ўзбекистон темир йўллари» компаниясининг собиқ раиси Очилбой Раматов (ҳозирги бош вазирнинг биринчи ўринбосари), қишлоқ ва сув хўжалиги вазирининг ўринбосари Шавкат Ҳамроев (ҳозирги сув хўжалиги вазири) ва «Ўзсувэнерго» раиси Абдуғани Сангинов (ҳозирда «Ўзбекгидройэнерго» раиси) иштирок этди.
«Ўзбекгидроэнерго» изоҳи
«Биз миллий ва хорижий ОАВ ҳамда ижтимоий тармоқларда Сардоба сув омборида юзага келган вазият бўйича „Ўзбекгидроэнерго« АЖ обрўсига путур етказувчи асоссиз ва юзаки хулосалар, нотўғри талқинларга расмий муносабатимизни билдиришни хоҳлардик», — дейилади компания матбуот котиби Равшан Бойқуловнинг «Gazeta.uz» таҳририятига юборган хабарида.
Сардоба сув омборининг 2010−2017 йилларда қурилганини қайд этар экан, компания вакили собиқ Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги объект буюртмачиси эканини таъкидлади. «Ўзбекистон темир йўллари» қошидаги «Ўзтемир йўлқурилишмонтаж» унитар корхонаси бош пудратчи сифатида танланган. Объект қурилишида иштирок этган 10 дан ортиқ субпудратчи ташкилотлар, жумладан «Ўзмахсусқурилиш», Омад Дубль, БОЁВУД қаторида «Резаксой сув қурилиш» (ҳозирги — To‘palang HPD Wатер Construction) қурилиш жараёнида ўзига ажратилган қисмда қурилиш ишларини олиб борган.
To‘palang HPD Wатер Construction томонидан олиб борилган ишлар тегишли комиссия томонидан белгиланган тартибда қабул қилиб олинган, дея маълум қилди матбуот котиби.
«Биз To‘palang HPD Ҳолдинг МЧЖ Сардоба сув омборининг авария содир бўлган қисмида қурилиш ишларини олиб бормагани, Абдураҳмонов Ислом Абдуғаниевич эса 2010−2017 йилларда To‘palang HPD Ҳолдинг МЧЖ ва унинг филиалларида умуман ишламаганини таъкидлашни хоҳлардик. Бундан ташқари, „Ўзбекгидроэнерго« АЖ президентнинг 2017 йил 18 майдаги №УП-5044 фармони билан ташкил этилган. Шундай қилиб, қайд этиш жоизки, „Ўзбекгидроэнерго« АЖ Сардоба сув омбори қурилиши учун жавобгар эмас ва унда иштирок этмаган», — деди Равшан Бойқулов.
Унинг қайд этишича, Сардоба сув омборидан фойдаланиш бўйича назорат фаолияти Давсувхўжаликназорат (Сув хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Катта ва алоҳида муҳим сув хўжалиги объектларининг техник ҳолатини ҳамда бехатар ишлашини назорат қилиш давлат инспекцияси) томонидан амалга оширилади.
«Юқорида келтирилганларга асосланиб, биз ижтимоий тармоқларда тарқалаётган маълумотларнинг асоссиз ва ёлғон эканини маълум қиламиз», — деди у.