Лочин йўлаги: Жанубий Кавказдаги аҳамияти ва роли
Турк эксперти – Анқара университети ўқитувчиси, профессор Йилдиз Девежи Бозкуш Озарбайжоннинг Хонкендини Лочин билан боғлайдиган йўлак атрофидаги жараёнлар ҳақида ўз қарашлари билан ўртоқлашди.
“Россиянинг Жанубий Кавказдаги асл истаги, худди Украина мисолида бўлгани каби, Ғарбнинг ўз чегаралари яқинида, Москва анъанавий тарзда «таъсир доиралари» деб ҳисоблаган ҳудудлардаги таъсирини камайтиришдир.
Шунга ўхшаш яна бир учрашув МДҲ саммитида бўлиб ўтди, унда Россия президенти Владимир Путин Озарбайжон президенти Илҳом Алиев ва Арманистон бош вазири Никол Пашинян билан музокаралар ўтказди.
Шу билан бирга, Россияни тушунишдаги асосий «муаммо» айнан Буюк Британия, АҚШ ва Европа Иттифоқи давлатларининг сиёсатидир.
Бир томондан, Россия Кавказ бўйича Ғарбга кескин ҳужумлар уюштирса, иккинчи томондан, худди Украина мисолида бўлгани каби, тарихий доминантларни кўрсатишга ҳаракат қилмоқда.
Аммо бу сафар Жанубий Кавказда ишлар анча мураккаброқ, чунки Европадаги энергетик инқироз шароитида Озарбайжоннинг нефть ва газ таъминотидаги аҳамияти ортиб бораётгани, шунингдек, Бокунинг Ғарб билан конструктив алоқалари Москвани минтақада эҳтиёткорроқ қадамлар ташлашга мажбур қилиши мумкин.
Айни пайтда Москванинг Лочин йўлаги атрофидаги вазиятга муносабати Туркия-Арманистон муносабатларида ҳам ўз аксини топмоқда. Туркия ташқи ишлар вазири Мевлут Чавушўғли Озарбайжоннинг Хонкенди шаҳрини Арманистон чегараси билан боғловчи йўлда содир бўлаётган воқеаларни «Ереван учун самимийлик синови» деб очиқчасига айтди.
Шу тариқа турк дипломатияси раҳбари, агар Лочин йўлаги атрофида кескинлик давом этса, Туркиянинг Арманистон билан алоқалари ҳам ёмонлашишига эътибор қаратди.
Шу жиҳатдан Лочин йўлаги Москванинг Ғарб билан муносабатларида ҳам, Ереваннинг Анқара ва Боку билан муносабатларида ҳам муҳим аҳамиятга эга.
Ғарб ва Европа Иттифоқи давлатларининг Қорабоғ муаммосига бўлган муносабати кўп йиллар давомида Озарбайжон ерларини арманлар томонидан ишғол қилиш фактини ўйлаган ЕХҲТ Минск гуруҳи фаолиятида ўз аксини топди.
Бироқ сўнгги даврда Европа Иттифоқининг Жанубий Кавказдаги вазиятга муносабати жиддий ўзгарди. Арманистон ва Озарбайжон чегарасига Европа Иттифоқининг маълум бир миссиясини жўнатиш ташаббуслари ана шу призмадан кўриб чиқилиши керак.
Европа Иттифоқи билан бир қаторда минтақа давлатларининг Лочин йўлаги бўйича позицияси ҳам кичик аҳамиятга эга эмас. Масалан, Эрон ва қатор Европа Иттифоқи давлатларининг, асосан Франциянинг Арманистонга муносабати ўхшашлиги кишини ҳайратга солади.
Франция сиёсатчиларининг Лочин йўлидаги вазият билан боғлиқ ҳолда Озарбайжонга нисбатан салбий муносабатини шакллантиришда Туркиянинг минтақадаги роли ортиб бораётгани муҳим роль ўйнайди.
Туркиянинг Жанубий Кавказдаги 44 кунлик урушдаги мавқеи, шунингдек, Украинадаги воситачилик ҳаракатлари фонида Анқаранинг минтақадаги геосиёсий таъсирининг кучайиши Парижда яширин норозиликка сабаб бўлмоқда. Туркия ва туркий ҳамма нарса, ҳам Европа мамлакатлари, ҳам Эрон томонидан тарихан нохолис қабул қилинишини унутмаслик лозим”, деб ёзади турк профессори.