Интернетда асли ўзбекистонлик бўлган инсон Россия генерали Игорь Кирилловга суиқасд уюштиришда гумон қилинаётгани ҳақида маълумот пайдо бўлди. Кейинроқ гўёки “Ўзбекистон 24” расмий каналига таяниб, тафсилотлар маълум бўла бошлади: “Генерал Кирилловни ўлдирганликда айбланиб ҳибсга олинган Ўзбекистон фуқароси аввал жавобгарликка тортилмаган”, — деб ёзилади “Ўзбекистон 24” Telegram каналида. “Россия ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари генерал Кирилловнинг ўлдирилишида гумонланувчи ҳақида маълумот олиш учун ўзбекистонлик ҳамкасбларига — “Ўзбекистон 24” телеканалига мурожаат қилди. Ўзбекистон томони Москвага керакли маълумотларни жўнатди”, — дейилади ОАВлардан бирининг хабарида. Шунингдек, айни шу каналга таяниб, ОАВ ҳибсга олинган шахснинг террорчилик ташкилотлари билан алоқаси йўқлиги ҳақида хабар берган. Кейинчалик бу хабарлар, аниқроғи “манба” рад этилди. Ўзбекистон миллий телеканалининг репортажлари ўз каналида тезкорлик билан эълон қилинади. Бироқ, бу хабарлар чиққан пайтда ушбу манбада бундай хабарлар йўқ эди. “РИА Новости” ҳам канал вакилидан тасдиқлашни сўраган ва жавоб олган. “Ушбу хабар Телеграмдаги телеканалга ҳеч қандай алоқаси бўлмаган ozbekistonne (Ўзбекистон 24) аноним канали томонидан тарқатилди. Бизнинг янгиликларимиз mtrkuzofficial Telegram каналида тарқатилади”, — дейилади агентлик мақоласида. Рус генералига суиқасд ҳақидаги хабар маълум бўлгач, кўплаб оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқллар ўз аудиториясини тезроқ хабардор қилишга шошилишди. Бундай пайтларда хабарнинг манбасига эътибор бериш айниқса муҳимдир. Агар кимдир хабар беришда расмий манбага таянган бўлса, у ҳолда доим ҳаволага ўтиш орқали маълумотларнинг тўғрилигини текшириш имконияти мавжуд.
Қандай ҳолларда “расмий” манбаларга ишонмаслик керак?
Юқоридаги мисол шуни кўрсатадики, ҳатто “расмий” деб кўринган манбаларга ҳам доимо эҳтиёткорлик билан қараш лозим. Қуйидаги ҳолларда “расмий” манбаларга тўлиқ ишонмаслик керак:
Манбанинг ҳақиқийлиги шубҳали бўлса: Агар хабар тарқатаётган канал ёки сайтнинг расмийлиги тасдиқланмаган бўлса, унга ишониш хавфли. Сохта ёки пародия қилинган аккаунтлар расмий манба сифатида кўриниши мумкин. Мисолда кўрганимиздек, номи расмий каналга ўхшаш аноним каналлар ёлғон маълумот тарқатиши мумкин.
Хабар бошқа расмий манбалар томонидан тасдиқланмаган бўлса: Агар муҳим бир воқеа ҳақида фақат биргина “расмий” манба хабар берса ва бошқа нуфузли расмий манбаларда бу ҳақда ҳеч қандай маълумот бўлмаса, бу шубҳа уйғотиши керак. Ҳақиқий расмий хабарлар одатда бир нечта ишончли манбаларда ёритилади.
Хабарда ноаниқ ёки зиддиятли маълумотлар бўлса: Агар “расмий” манбанинг ўзида хабарнинг тафсилотлари ноаниқ, чалкаш ёки бир-бирига зид бўлса, бу маълумотнинг ишончсизлигини кўрсатиши мумкин. Расмий манбалар одатда аниқ ва тасдиқланган маълумотларни тақдим этади.
Хабар ҳаддан ташқари сенсацион ёки эмоцияларга бой бўлса: Гарчи расмий манбалар ҳам муҳим воқеалар ҳақида хабар бериши мумкин бўлса-да, ҳаддан ташқари сенсацион ёки кучли эмоцияларни уйғотувчи хабарларга эҳтиёткорлик билан қараш лозим. Бундай хабарларнинг ҳақиқатга мос келмаслиги ёки бузиб кўрсатилган бўлиши мумкин.
Манбанинг ўтмишдаги хатолари ёки ёлғон хабарлари маълум бўлса: Агар “расмий” манба аввал ҳам нотўғри ёки ёлғон маълумот тарқатган бўлса, унга бу сафар ҳам ишониш учун асос йўқ. Манбанинг обрўси унинг хабарларига бўлган ишончни белгилайди.
Техник жиҳатдан шубҳали ҳолатлар бўлса: Сайтнинг дизайни ғалати кўринса, домен номи расмийга ўхшамаса ёки ижтимоий тармоқдаги саҳифасида шубҳали фаоллик кузатилса, бу манбанинг сохталигини кўрсатиши мумкин.
Хулоса қилиб айтганда, интернетда тарқалаётган ҳар қандай маълумотга, ҳатто у “расмий” манбадан келгандек кўринса ҳам, танқидий нигоҳ билан қараш, бошқа ишончли манбалар орқали текшириш ва эҳтиёткор бўлиш зарур. Юқоридаги мисол бунинг нақадар муҳимлигини яққол кўрсатиб турибди.