Пойтахтнинг Янгиҳаёт туманида 90 миллион долларлик “East Can Solutions” алюмин қадоқ ва салқин ичимликлар ишлаб чиқариш мажмуасига расман старт берилди. Лойиҳа “Янги авлод” махсус саноат зонасида жойлашган бўлиб, давлат раҳбарининг 2024 йил 20 мартдаги қарори билан ташкил этилган мазкур ҳудуд мамлакат саноатлаштириш сиёсатида янги босқични бошлаб бериши кутилмоқда.
Инвестиция манбалари ва иқтисодий асослар
Расмий маълумотларга кўра, лойиҳа асосан хорижий инвестициялар ҳисобига молиялаштирилмоқда. Бу мамлакатнинг инвестиция муҳитининг очиқлиги ва ишончлилигига далолат беради. Иқтисодий таҳлилчиларнинг фикрича, сўнгги йилларда Ўзбекистонга тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар оқими ўсмоқда. Жаҳон банкининг 2024 йилги ҳисоботига кўра, мамлакатга инвестиция кириши 18 фоизга кўпайган, бу эса саноат қувватларини кенгайтириш учун асос яратмоқда.
90 миллион долларлик мажмуа Марказий Осиёда алюмин қадоқ маҳсулотлари бўйича энг йирик ишлаб чиқариш корхоналаридан бирига айланиши кутилмоқда. Бу турдаги маҳсулотларга талаб айниқса ичимлик саноати ва фармацевтика соҳаларида ортиб бормоқда. Халқаро бозор таҳлилчиси Statista маълумотларига кўра, алюмин қадоқ бозори 2025 йилга бориб жаҳон миқёсида 70 миллиард долларга етказилиши кутилмоқда. Демак, Ўзбекистон бу соҳада ўз ишлаб чиқариш салоҳиятини стратегик тарзда кучайтирмоқда.
Ишлаб чиқариш қуввати ва рақамлаштириш жараёнлари
Корхона 21 гектар майдонда жойлашган бўлиб, АҚШ, Буюк Британия, Италия ва Германияда ишлаб чиқарилган замонавий ускуналар билан жиҳозланган. Бу технологиялар ишлаб чиқариш жараёнини тўлиқ рақамлаштириш ва энергия тежамкор усуллар билан таъминлашга қаратилган.
Илк босқичда йилига 600 миллион дона алюмин қадоқ ишлаб чиқарилиши режалаштирилган. Кейинги босқичларда бу кўрсаткич 1,1 миллиард ва 2,2 миллиард донага етказилади. Бу рақамлар мамлакатнинг ички бозорини тўлиқ таъминлаш билан бирга, экспорт салоҳиятини ҳам оширади. Иқтисодий таҳлилларга кўра, ички бозор эҳтиёжи тахминан йилига 400 миллион дона қадоқ атрофида бўлиб, мажмуа ишга тушгач, ортиқча маҳсулот экспортга йўналтирилади.
Импорт ўрнини қоплаш ва экспорт салоҳияти
Таҳлилчилар маълумотича, алюмин қадоқ маҳсулотлари бўйича Ўзбекистон ҳар йили 50–60 миллион долларлик импортни амалга оширади. “East Can Solutions”нинг ишга тушиши натижасида бу импорт ҳажмининг катта қисми қопланиши мумкин. Лойиҳа ташаббускорларининг маълумотларига кўра, ишлаб чиқариш қуввати тўлиқ йўлга қўйилганда 60 миллион долларлик импорт ўрни қопланиб, 20 миллион долларлик экспорт имконияти яратилади. Бу мамлакатнинг ташқи савдо балансини барқарорлаштиришга ижобий таъсир кўрсатади.
Маҳаллийлаштириш ва ижтимоий таъсир
Маҳаллийлаштириш даражаси 90 фоизга етказилиши режалаштирилган. Бу нафақат хомашё базасини маҳаллий манбалар орқали таъминлашни, балки қўшимча иш ўринлари яратишни ҳам назарда тутади. Ҳисоб-китобларга кўра, лойиҳа тўлиқ қувват билан ишга тушганда 500 та янги иш ўрни яратилади. Бу меҳнат бозоридаги ишсизлик даражасини пасайтиришга хизмат қилади.
Масъуллар маълумотига кўра, “Янги авлод” махсус саноат зонасида жами 1,2 миллиард долларлик 58 та лойиҳа амалга оширилаётган бўлиб, улардан 28 таси яқин йилларда ишга туширилади. Бу лойиҳалар умумий ҳисобда 7 600 та янги иш ўрни яратиши кутилмоқда.
Энергия тежамкорлик ва рақамли бошқарув
Саноат зонасидаги лойиҳалар замонавий рақамли бошқарув тизимига ўтмоқда. Бу нафақат ишлаб чиқариш самарадорлигини оширади, балки энергия истеъмолини 15–20 фоизга камайтиради. Иқтисодий таҳлилчилар (manba: UNIDO Energy Efficiency Report 2023) таъкидлаганидек, энергия тежамкор саноат тизимлари ишлаб чиқариш харажатларини камайтиради ва экспорт рақобатбардошлигини оширади.
Хулоса
Янгиҳаётдаги “East Can Solutions” алюмин қадоқ ишлаб чиқариш мажмуаси нафақат иқтисодий, балки стратегик аҳамиятга эга лойиҳа ҳисобланади. У мамлакатнинг саноатлаштириш сиёсатида янги технологик босқични белгилайди. Импортни камайтириш, экспортни кенгайтириш ва янги иш ўринлари яратиш орқали бу мажмуа иқтисодий барқарорлик ва миллий ишлаб чиқариш занжирини мустаҳкамлайди.
