2025 йил 1 ноябрдан Ўзбекистон қонунчилигида амалга кирувчи қатор ислоҳотлар мамлакатда очиқ бошқарув, меҳнат бозорини модернизация қилиш ва рақамли хизматларни жорий этиш йўлидаги навбатдаги босқични англатади. Бу ўзгаришлар фақат техник янгилик эмас — улар фуқароларнинг давлат билан муносабатини янги босқичга олиб чиқиш, масъулият ва адолат тамойилларини мустаҳкамлашга қаратилган.

Янги меҳнат сиёсати: ижтимоий адолат тамойили амалда

Энг муҳим янгиликлардан бири — ишсизлик нафақаси ва иш ўринлари сиёсатининг ўзгариши. Энди нафақа фақат меҳнат шартномаси бекор қилинган, сўнгги 5 йилда камида 18 ой ишлаган шахсларга тўланади. Бу орқали давлат ижтимоий ёрдамни ҳақиқатан иш фаолиятига эга бўлган фуқароларга йўналтирмоқчи.

Факт: Меҳнат вазирлиги маълумотига кўра, 2024 йилда ишсизлик нафақасини олувчиларнинг 40 фоизи расмий иш стажига эга бўлмаган. Янги тартиб нафақа тизимидаги ноқонуний суиистеъмол ҳолатларини кескин камайтиради.

Шу билан бирга, корхоналарда айрим ижтимоий гуруҳлар учун иш ўринларининг мажбурий захираси жорий этилади. Бу ногиронлиги бўлганлар, оилавий зўравонликдан жабрланганлар, камбағаллар ва етим шахсларни қўллаб-қувватлашга қаратилган. Қонунга кўра, 100 нафардан ортиқ ходими бор ташкилотлар ходимлар сонининг камида 3 фоизини шундай тоифалар учун ажратиши керак.

Бундай қадам халқаро амалиётга мос: БМТнинг 2030 йилгача барқарор ривожланиш мақсадларида ҳам “иш билан бандликда тенглик” устувор вазифа сифатида белгиланган.

Иқтисодиётда янги инструментлар: тадбиркорликка йўл очиқ

Тадбиркорлик соҳасида ҳам 1 ноябрдан муҳим ўзгаришлар амалга киритилади. Президент ҳузуридаги Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш жамоатчилик кенгаши қошида Корпоратив этика комиссияси ташкил этилади. Бу тузилма компаниялар фаолиятида корпоратив маданият ва шаффофликни таъминлаш билан шуғулланади.

Иқтисодий таҳлилчилар фикрига кўра, бу механизм коррупцияга қарши курашда ишончли воситага айланиши мумкин, чунки “компания ичидаги ҳалоллик корпоратив бошқарувнинг асосий шартидир”.

Шунингдек, “чемпион тадбиркорлар”ни қўллаб-қувватлаш учун 10 млрд сўмгача кредитлар ажратиш имконияти яратилади. Бу орқали кичик бизнес ва стартаплар янги лойиҳаларни амалга оширишда молиявий қийинчиликсиз ҳаракат қилиш имконига эга бўлади.

Рақамли давлат хизмати: қоғозсиз бюрократия сари

Ягона интерактив давлат хизматлари портали — ЯИДХП (my.gov.uz) орқали фуқароларнинг шахсий маълумотларини реал вақт режимида тақдим этиш тизими йўлга қўйилади. Эндиликда давлат идоралари бу маълумотларнинг қоғоз нусхасини талаб қила олмайди. Бу электрон ҳукумат йўналишидаги муҳим қадам бўлиб, инсон омилини камайтириб, коррупция хавфини пасайтиради.

Бундан ташқари, фуқароларни Face ID орқали биометрик идентификация қилиш тизими ҳам жорий этилади. Бу тартиб нафақат қулайлик, балки хавфсизликни ҳам оширади.

Яна бир амалий енгиллик — пенсионерлар, ҳомиладор аёллар ва кичик болали оналар учун давлат хизматларидан навбатсиз фойдаланиш ҳуқуқидир. Бу инсонпарвар сиёсатнинг ҳаётий ифодаси сифатида баҳоланмоқда.

Таълим ва меҳнат интеграцияси: “касб ваучери” амалиёти

Яна бир янги механизм — “касб ваучери” тизими бўлиб, малакасини ошириш ёки қайта касбга ўқиш истагидаги шахсларга ссуда асосида таълим имконияти берилади. Фуқаро ўқишни тугатиб ишга жойлашгач, ссудани икки йил давомида давлат жамғармасига қайтаради.

Бу тизим Япония ва Германиядаги дуал таълим моделларига яқин бўлиб, меҳнат бозорини тўлдиришда амалиёт билан таълимни боғлайди.

Технология ва сунъий интеллект: янги давлат бошқарув стандарти

Республика ижро этувчи органлари фаолиятида сунъий интеллект (AI) ва рақамли технологияларни жорий этиш бўйича қадамлар белгиланди. Бу маълумотларни қайта ишлаш, автоматлаштириш ва қарор қабул қилишда инсон хатоларини камайтиришга хизмат қилади. Сунъий интеллект фақат техник восита эмас, балки таҳлил ва самарадорликни оширувчи омилга айланади.

Хулоса: ислоҳотлардан кутилган натижа

1 ноябрдан кирувчи ўзгаришлар бир қарашда турли соҳаларга тегишли туюлса-да, уларнинг умумий мақсади ягона — давлат ва жамият муносабатларини модернизация қилиш, фуқаролар манфаатини марказга қўйиш.

Шаффофлик, рақамли хизматлар ва ижтимоий адолат тамойиллари амалга оширилса, мамлакатда ишонч муҳити мустаҳкамланади, иқтисодиётда эса масъулиятли фуқаролик муносабатлари шаклланади.