^{Фото: Getty Images}

Замонавий ота-оналар кўпинча хархаша қилган болани смартфон ёки планшет билан чалғитишга ҳаракат қилади. Бу хатти-ҳаракат ота-она учун ҳам, бола учун ҳам мақбул бўлиб туюлиши мумкин: бу кўпинча бир зумда самара беради, шунинг учун бу усул тобора кўпроқ қўлланилмоқда.
Шу билан бирга, вақт ўтиши билан иштаҳа ортиб бориши мумкин. Бола смартфон ёки планшетда кўпроқ вақт ўтказишни хоҳлайди, лекин у ҳам, унинг ота-онаси ҳам ҳис-туйғуларни бошқаришнинг соғлом усулларини ўрганишга етарлича эътибор бермайди.
Бу ҳиссий ривожланиш билан боғлиқ муаммоларга олиб келиши мумкин. 2018-2020 йилларда 3-5 ёшли болали 422 та оилада ўтказилган янги изланиш натижалари шундан далолат бермоқда.
Тадқиқот шуни кўрсатдики, болани тинчлантириш учун гаджетлардан мунтазам фойдаланиш кайфиятнинг тез-тез ўзгаришига ва жиззакиликнинг кучайишига олиб келади. Бу, айниқса, илгари импулсивлик ва гиперактивлик намоён бўлган ўғил болаларда янада сезиларли бўлган. Экранга доимий равишда чалғиб туриш оқибатида улар ҳис-туйғуларга қарши курашиш усулларини ўзлаштира олмаган.
Албатта, болани технологиялардан бутунлай ажратиб қўйиш иш бермайди, бунинг ҳожати ҳам йўқ. Муҳими - оила смартфон ва планшетларни болани тинчлантиришнинг асосий усули деб ҳисобламаслиги керак, улардан меъёрда фойдаланиш зарар қилмайди.
Тадқиқотчилар, шунингдек, гаджетлар ўрнида фойдаланиш мумкин бўлган бошқа усулларни ҳам таклиф қилишди. Масалан, турли хил сезги аъзоларини ишлатиш тавсия қилинади (масалан, мусиқа тинглаш, пластилинни қўлда эзиб ташлаш ёки трамплинда сакраш). Бундан ташқари, боладан ҳис-туйғуларини номлаш ва тасвирлашни сўраш ҳам самарали, шунда у нимани ҳис қилаётганини яхшироқ тушунишни ўрганади.
Бола ҳис-туйғуларини аниқлашни осонлаштириш учун уларни ранглар билан боғлаш ҳам мумкин. Яна бир фойдали усул — алмаштирувчи ҳаракат. Болага ғазабидан ука ёки дўстни эмас, балки ёстиқни уриш орқали халос бўлиш мумкинлигини тушунтириш керак.
Буларнинг барчаси болага хотиржам бўлганда айтилиши керак: шунда у ўрганган нарсаларини кейинги хархашаси пайтида ишлата олади. Таъсир кучайиши учун вақт керак бўлади ва ота-оналар ўзини хотиржам тутиши ва ҳаддан ташқари босим қилмаслиги муҳимдир. Бу осон бўлмайди, лекин бу болага бутун ҳаёти давомида фойдаланадиган ҳис-туйғуларни ишлаб чиқиш механизмларини ўргатишда ёрдам беради.