Чанқоқ пайтида супермаркетда харид қилинган, лекин пули тўланмаган сув ичмоқчи бўлганмисиз? Ёки болалар шарбат, шоколад ва бошқа нарсаларни сўраб йиғлай бошлагани билан боғлиқ вазият ҳаммага таниш. Хўш, Ўзбекистонда кассада тўлашдан олдин маҳсулотларни истеъмол қилиш мумкинми?
Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш агентлиги бош мутахассиси Маҳлиё Маҳмудованинг сўзларига кўра, маҳсулот тўланмагунча, уни ҳеч ким ишлатишга ҳақли эмас. Кассадан олдин у дўконнинг мулки бўлиб, фақат етказиб бериш битимини тасдиқловчи чек олгандан кейингина унга эгалик қилишни тўхтатади.
«Фуқаролик кодексининг 424 моддасига асосан, олди-сотди шартномасида сотувчининг сотиб олувчига топширилган товарга мулк ҳуқуқи товар ҳақи тўлангунга ёки бошқа ҳолатлар юз бергунга қадар сақланиши назарда тутилган ҳолларда, агар қонун ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса ёки у товарнинг вазифасидан ва унинг хусусиятларидан келиб чиқмаса, сотиб олувчи мулк ҳуқуқи ўзига ўтгунча товарни ўзгага беришга ёки бошқача тарзда тасарруф этишга ҳақли эмас”, - дея аниқлик киритмоқда Махмудова.
Бошқа давлатларда ҳолат қандай?
Бу масалада биз каби Қозоғистон ҳам қатъий позицияда турибди. Қўшни республикада харидор товарларни тўлашдан кейин очиш ҳуқуқига эга.
Россия Федерациясида бу борада сал енгилроқ ёндашилади. Масалан, агар бирор киши аниқ сотиб олиш нияти билан очилган пакетни саватга солиб қўйса, унда ҳеч қандай ёмон нарса юз бўлмайди. Аммо агар у тўсатдан "унутса", унда унга эслашга ёрдам беришади. Хотира бошқа бировнинг мол-мулкини майда ўғирлаш учун маъмурий жавобгарликка тортиш орқали қайтарилади, жазо зарар миқдорига боғлиқ бўлади.
Украинада худди шундай. Мамлакатнинг "Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида"ги қонунида жойда тўлов амалга оширилгунга қадар, савдо дўконида бўлганида, харидор товарларни очиш ҳуқуқига эга эмаслиги ҳеч қаерда кўрсатилмаган. Умуман олганда истеъмол қилинг, ичинг, хоҳлаган нарсангизни чайнанг, лекин кассада тўлашни унутманг. Акс ҳолда, қўриқчи ички ишлар идораси вакилларини чақириши мумкин.
