Эквадорда юзага келган вазият туфайли кўплаб мамлакатлар энди пештахталарга бананлар қандай етказиб берилиши ҳақида хавотирга тушишган. Зеро, Лотин Америкаси мамлакати бу меваларни дунёдаги асосий етказиб берувчилардан биридир.
Эквадор бананларининг энг йирик экспортчиларидан бири бўлган Россия бизнес вакиллари ва экспертлари экзотик меваларни етказиб беришда узилишлар ва нархларнинг кўтарилиши ҳақида эълон қилишган.
Таъкидлаш жоизки, маҳаллий дўконлардаги барча бананларнинг 90% дан ортиғи Эквадордан келтирилади. Ўзбекистонликлар тропик меваларсиз қоладими ёки йўқми, деган масала билан мухбиримиз қизиқиб кўрган.
Энг йирик жиноий тўда раҳбари қамоқдан қочганидан сўнг, Эквадор жиноий гуруҳлари исён кўтаришди. Мамлакатда 8 январь куни фавқулодда вазият режими ва комендантлик соати жорий этилди.
Эквадор банан етиштирадиган дунёдаги энг йирик бешта давлат қаторига киради. Ишлаб чиқариш ҳажми бўйича у Ҳиндистон, Хитой, Индонезия ва Бразилиядан олдинда туради. Шу билан бирга, деярли барча Эквадор банан бизнеси экспортга йўналтирилган.
Хусусан, Ўзбекистон бананларнинг катта қисмини айнан шу ердан импорт қилади. 2021 йилдан бери мамлакатимиз Эквадор мевалари экспортини деярли икки баравар оширган.
Масалан, Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги (ИССВ) маълумотларига кўра, 2023 йилда Ўзбекистон қиймати 95 миллион доллардан ортиқ бўлган 133 минг тоннадан ортиқ банан сотиб олган.
Импортнинг асосий қисми-129,6 минг тонна ёки 97% Эквадорга тўғри келган. Қолган 3 фоизи республикага Грузия, Туркия, Хитой ва бошқа мамлакатлардан олиб келинган. Тахминан шунга ўхшаш ҳолат бир йил олдин ҳам кузатилган.
Шу муносабат билан мантиқий савол туғилади: Эквадордаги вазият банан импортига таъсир қиладими? Ва агар "ҳа" бўлса, унда уларнинг нархи нима бўлади? Кўпгина истеъмолчилар аллақачон кўплаб савдо дўконларида бу мевалар бироз қимматлашганини пайқашган.
ИССВ таъкидлашича, бананларни республикага импорт қилиш хусусий компаниялар томонидан амалга оширилади, улар мустақил равишда маҳсулот сотиб олиш учун ташқи бозорларни танлаш тўғрисида қарор қабул қиладилар. Шунинг учун, юқоридаги саволлар билан мухбиримиз мамлакатдаги энг йирик савдо тармоғи ҳисобланган Korzinka.uz матбуот хизматига мурожаат қилди.
"Бизда етказиб беришда узилишлар кузатилгани йўқ, ҳаммаси барқарор. Албатта, биз бозордаги ҳамкасблар ҳақида гапирмаяпмиз, аммо бу ҳолат бизга ҳеч қандай таъсир қилмайди. Нархларга келсак, улар бозордаги талаб ва таклиф асосида ўзгариб туради",- деб жавоб берди ўз таъминот бўлимига таянган ҳолда савдо тармоғи матбуот хизмати.
Шу билан бирга, Россия Эквадор бананларини экспорт қилиш муаммосига аллақачон дуч келган. Россия оммавий ахборот воситаларининг ёзишича, қуролли тартибсизликлар бошланганидан кейин етказиб берувчилар товарларни қадоқлаш ва жўнатиш билан боғлиқ муаммоларга дуч келишган. Шу муносабат билан улар режалаштирилган маҳсулот ҳажмини тўлиқ етказиб бера олмасликларини айтишган. Бу ҳақда РБК нашрига мева-сабзавот маҳсулотлари импортчилари уюшмаси президенти Ирина Норина маълум қилган.
“Госбанк” таҳлил департаменти раҳбари Игори Штерннинг сўзларига кўра, Россиядаги банан бозорида деярли монопол мавқега эга бўлган мамлакатда жиноий қўзғолон чакана нархларга салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
"Эквадор глобал банан бозорининг учдан бир қисмини эгаллайди ва Россия бозорини деярли тўлиқ назорат қилади. Агар етказиб беришда узилишлар бўлса, бу муқаррар равишда нархларнинг ошишига олиб келади", - деди эксперт.
Шу билан бирга, “Россельхознадзор” Эквадордан Россияга мева етказиб беришда қийинчиликларни қайд этмаган. Эквадор банан маркетинги ва экспорти Ассоциациясининг ижрочи директори Ричард Салазарнинг ҳам маълум қилишича, мафия исёнига қарамай, банан етказиб бериш ўз меъёрида ва тўхтатилмаган. Портлар ҳам, кема орқали юк ташиш линиялари ҳам ишлашда давом этмоқда.
