Янги Тошкент халқаро аэропорти қурилиши доирасида Ўрта Чирчиқ ва Қуйи Чирчиқ туманлари чегарасидаги бир қатор турар-жойлар бузилиши режалаштирилгани аҳоли орасида тортишувли баҳсларга сабаб бўлди. Ҳукумат лойиҳани мамлакат учун стратегик аҳамиятга эга инфратузилма қадами сифатида кўраётган бўлса, маҳаллий аҳоли манфаатлари ва компенсация масаласи жамоатчилик диққат марказига чиқди.
Иқтисодий стратегия: Тошкентнинг “ҳаво дарвозаси” янгиланмоқда
Президент Шавкат Мирзиёев 2025 йил 20 октябрда янги аэропорт қурилишини расман бошлаб берди. Лойиҳа Саудия Арабистонининг Vision Invest, Япониянинг Sojitz ва Кореянинг Incheon International Airport Corporation компаниялари иштирокидаги халқаро консорциум томонидан амалга оширилмоқда.
Биринчи босқичнинг умумий қиймати 2,5 миллиард долларга баҳоланган бўлиб, унда аэровокзал мажмуаси ва аэродром қурилиши режалаштирилган. Янги терминал йилига 20 миллион йўловчи ва 129 минг тонна юкни қабул қилиш имкониятига эга бўлади. Бу кўрсаткич ҳозирги Тошкент халқаро аэропорти имкониятларидан қарийб икки баробар юқори.
Иқтисодий ҳисоб-китобларга кўра, янги аэропорт фаолияти мамлакатга 27 миллиард доллардан ортиқ даромад келтириши ва туризм ҳамда хизмат кўрсатиш соҳаларини фаоллаштириши кутилмоқда.
Бузиладиган уйлар ва компенсация масаласи
Лойиҳа амалга ошиши учун Ўрта Чирчиқ туманидаги Халқобод ва Янгийўл маҳаллаларидан ер ажратилган. Бинолар ва уйлар бузилаётган аҳолига белгиланган тартибда компенсация тўланиши айтилган. Аммо амалда бу жараён қанчалик шаффоф ва адолатли бўлиши масаласи очиқ қолмоқда.
2023 йилда Олий Мажлис ҳузуридаги Инсон ҳуқуқлари бўйича ваколатли вакил (омбудсман) ҳисоботига кўра, йирик қурилиш лойиҳаларида компенсация жараёнлари бўйича келиб чиққан шикоятларнинг 40 фоизи ҳали ечимини топмаган. Демак, Янги Тошкент лойиҳасида ҳам аҳолининг ишончини қозониш учун очиқ маълумот ва адолатли баҳолаш механизми зарур бўлади.
Инфратузилмавий инқилоб ёки демографик босим?
Янги аэропорт нафақат ҳаво транспорти, балки автомобиль ва темир йўл тизимида ҳам узвий боғламани яратишни мақсад қилган. Лойиҳа доирасида:
Тошкент – Самарқанд, Тошкент – Андижон ва Тошкент – Бўстонлиқ йўналишида пуллик автомагистраллар қурилади;
тезюрар поезд учун янги темир йўл станцияси ва метро линияси ташкил этилади;
аэропортни Тошкент ва Янги Тошкент марказлари билан шаттл-транспорт боғлайди.
Бундай миқёсли инфратузилма қурилиши мамлакат учун янги логистика марказини яратиш имконини беради. Бироқ мутахассислар — жумладан, иқтисодчи олим Бекзод Махмудов (Tahlil24, 2025 йил) — бундай улкан қурилиш аҳоли жойлашувига таъсир этиши, ер нархларининг сунъий ошиши ва “ноқулай кўчириш” ҳолатларини кучайтириши мумкинлигини таъкидламоқда.
Экологик ва ижтимоий хавфлар
Ҳукумат лойиҳани “яшил аэропорт” сифатида тақдим этмоқда. Терминал барқарор қурилиш стандартларига мувофиқ барпо этилиши, қуёш панеллари ва қайта тикланувчи энергия манбалари қўлланилиши режалаштирилган. Шу билан бирга, 46 минг квадрат метр майдондаги Duty Free зонаси минтақадаги энг каттаси бўлади.
Бироқ экологик таҳлилчи Нилуфар Қурбонова (Eco-Report, 2025 йил) фикрича, бу ҳудуддаги қурилиш табиий ландшафт ва сув захираларига таъсир кўрсатиши мумкин. Чирчиқ водийсидаги сув ресурслари сўнгги йилларда 18 фоизга қисқарган — бу ҳолда катта аэропортнинг сув эҳтиёжи қўшимча экологик босим туғдиради.
Янги аэропорт — келажак салоҳияти
Ҳукуматнинг маълумотига кўра, Янги Тошкент аэропорти фойдаланишга топширилгандан сўнг минтақада 50 мингга яқин янги иш ўрни яратилади. Бу нафақат авиация соҳаси, балки меҳмонхона, логистика, савдо ва хизмат кўрсатиш соҳаларини ҳам қамраб олади.
Шунингдек, Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти (ICAO) талабларига жавоб берадиган янги навигация ва хавфсизлик тизимлари мамлакатнинг авиация соҳасини янги босқичга олиб чиқиши кутилмоқда.
Хулоса
Янги Тошкент халқаро аэропорти — Ўзбекистоннинг транспорт, туризм ва иқтисодий логистика соҳасидаги энг амбицияли лойиҳаларидан бири. Бироқ бу ривожланиш ортида аҳолининг ҳуқуқ ва манфаатлари, айниқса, кўчирилаётган оилалар тақдири эътибордан четда қолмаслиги керак.
Инфратузилмавий ютуқ ва ижтимоий адолат мувозанати таъминланса, Янги Тошкент ҳақиқатан ҳам “Янги Ўзбекистоннинг ҳаво дарвозаси”га айланиши мумкин.
