Сўнгги етти йил ичида Ўзбекистон ва АҚШ ўртасидаги иқтисодий ҳамкорлик мисли кўрилмаган суръатда ривожланди: 2017–2024 йилларда ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 215 миллион доллардан 881,7 миллион долларгача ўсди. Бу — 4,1 баробарлик кўрсаткич. Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг маълумотларига кўра, экспорт 9,9 баробарга ошиб, 317,4 миллион долларга етди, импорт эса 3,1 мартага кўпайди.

Бу рақамлар ортидаги асосий омил — икки давлат ўртасидаги сиёсий ишончнинг ортиши ва иқтисодий ислоҳотлар натижасида халқаро майдонда Ўзбекистоннинг янги қиёфада намоён бўлиши. Мирзиёев даврида Тошкент ташқи сиёсатда “прагматик шериклик” йўлини танлади, Вашингтон билан муносабатлар эса бу стратегиянинг энг ёрқин мисолларидан бирига айланди.

Савдо географияси кенгаймоқда

2025 йилнинг дастлабки 9 ойи натижаларига кўра, икки давлат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 719,1 миллион долларни ташкил этди. Ўзбекистондан АҚШга экспорт — 317,4 миллион доллар, АҚШдан импорт — 564,3 миллион доллар. Бу рақамлар 5,6 фоизлик ўсишни англатади.

Экспорт таркибини таҳлил қилсак, АҚШга жўнатилаётган маҳсулотларнинг ярмига яқини — хизматлар (дастурий таъминот, молия, транспорт ва ахборот хизматлари) ҳиссасига тўғри келади. Нефть маҳсулотлари (дизель ёқилғиси, керосин, нефть вазелини) 36,9 фоизни, саноат маҳсулотлари ва ускуналар эса 7–8 фоизни ташкил этади. Бу, амалда, Ўзбекистоннинг экспорт тизимида хизматлар сектори улуши ортиб бораётганини кўрсатади — бу эса рақамли иқтисодиёт ва инновациялар сари қатъий бурилиш демакдир.

Импортда эса АҚШ техника ва технология етказиб берувчи етакчи шерик сифатида намоён бўлмоқда: мамлакатдан келаётган маҳсулотларнинг 57,5 фоизи — машина ва ускуналар, 22,2 фоизи — хизматлардир. Қолган қисмини кимёвий моддалар, озиқ-овқат ва саноат маҳсулотлари ташкил этади. Бу таркиб АҚШнинг Ўзбекистондаги технологик модернизация жараёнларида фаол иштирок этаётганини англатади.

Инвестиция ва ислоҳот: рақамлар ортидаги реал иқтисод

2025 йил 1 октябрь ҳолатига кўра, Ўзбекистонда АҚШ капитали иштирокида 339 та корхона фаолият юритмоқда. Улардан 250 таси — тўлиқ америка сармоясига эга, 89 таси — қўшма корхона. Сўнгги саккиз йилда АҚШдан кириб келган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар 8,6 миллион доллардан 545,9 миллион долларгача ошган — 63 баробар ўсиш. Умумий ҳисобда 2017–2024 йилларда Ўзбекистон иқтисодиётига АҚШдан 2,6 миллиард доллардан ортиқ сармоя ва кредит жалб этилган.

Бу маблағлар асосан тоғ-кон-металлургия, ишлаб чиқариш, автомобилсозлик, қурилиш, хизмат кўрсатиш ва қишлоқ хўжалиги соҳаларига йўналтирилган. Америка сармоясининг қатор йирик компаниялари — “Honeywell”, “General Electric”, “Coca-Cola”, “Hyatt” ва “Silverleaf” лойиҳалари бу соҳаларда фаол ишламоқда.

Янги ҳуқуқий база ва визасиз режим

Савдо-иқтисодий муносабатлар фақат рақамларда эмас, балки ҳуқуқий пойдеворда ҳам мустаҳкамланмоқда. 2024 йил сентябрда имзоланган икки муҳим ҳужжат — “Стратегик муҳим минераллар соҳасида англашув меморандуми” ва “Божхона ҳамкорлиги тўғрисидаги битим” — иқтисодий хавфсизлик ва шаффофликни таъминлашда янги босқични белгилади.

Бу ҳужжатлар нафақат геологик қидирув ва қазиб олиш соҳасида, балки юксак технологияли ишлаб чиқариш занжирларини яратишда ҳамкорликни кучайтиришга қаратилган. Шу билан бирга, божхона соҳасида ахборот алмашинувини йўлга қўйиш, ноқонуний савдо ва молиялаштириш схемаларига қарши курашиш бўйича ҳам амалий механизмлар ишлаб чиқилди.

Президент Мирзиёевнинг 2025 йил 3 ноябрдаги фармони билан АҚШ фуқаролари учун 2026 йил 1 январдан бошлаб визасиз режим жорий этилиши эса икки томонлама муносабатлардаги ишончнинг энг ёрқин рамзидир. Бу қарор АҚШ туристлари ва сармоядорлари учун Ўзбекистон бозорини янада очиқ ва жозибадор қилади.

“С5+1” ва минтақавий форматнинг геоиқтисодий аҳамияти

Марказий Осиё давлатлари ва АҚШ ўртасидаги “С5+1” формати бугун фақат дипломатик мулоқот эмас, балки иқтисодий платформага айланди. 2023 йилда Нью-Йоркда бўлиб ўтган илк саммит ва 2024 йилда ташкил этилган “B5+1” бизнес форуми минтақадаги давлатлар билан Вашингтон ўртасида янги иқтисодий географияни шакллантирди.

Яқинлашиб келаётган Вашингтон саммити иқтисодий, инвестициявий ва технологик ҳамкорликнинг янги йўналишларини белгилаб бериши кутилмоқда. Бу форумда “яшил иқтисодиёт”, энергетика, транспорт ва таълим соҳаларидаги қўшма ташаббуслар муҳокама қилинади.

Пахта дипломатияси: “International Cotton Day” — янги имиж майдони

Ўзбекистон ва АҚШ муносабатлари фақат саноат ёки геосиёсат билан чекланмаяпти. Қишлоқ хўжалиги соҳасида ҳам янги форматлар яратилмоқда. Президент Мирзиёев ташрифи доирасида Ўзбекистонда 2026 йилда “International Cotton Day” халқаро тадбирини ўтказиш бўйича келишувга эришилди.

Бу форум мамлакатнинг пахтачилик соҳасида амалга ошираётган экологик ислоҳотларини дунёга намоён этиш, “карбон бозори” тизимига қўшилиш ва барқарор ишлаб чиқариш маданиятини илгари суришга хизмат қилади.

Хулоса: рақамлар ортидаги сиёсий стратегия

Ўзбекистон ва АҚШ муносабатлари сўнгги етти йилда рақамларда ҳам, мазмунда ҳам янги сифат даражасига кўтарилди. Савдо 4,1 баробарга ошди, сармоялар 63 марта кўпайди, визасиз режим жорий этилди, минераллар, технология ва энергетика соҳаларида янги йўналишлар очилди.

Бу жараёнлар шунчаки иқтисодий ютуқ эмас — бу ташқи сиёсатдаги ўзгаришнинг, мустақил ва манфаатдор позициянинг ифодасидир. Тошкент энди ташқи ҳамкорликни донор ёрдами асосида эмас, тенг ҳуқуқли шериклик асосида қурмоқда.