Ўзбекистон миллий терма жамоасининг ФИФА рейтингида 50-ўринга кўтарилгани мамлакат футбол тарихидаги муҳим босқичлардан бири сифатида баҳоланмоқда. Бу натижа нафақат жамоанинг кейинги ойлардаги ўйинларда намойиш этган барқарор ўйинининг, балки миллий футбол тизимидаги изчил ислоҳотлар самараси эканини ҳам кўрсатади. Энг муҳими — бу ўрин Ўзбекистонга халқаро мусобақаларда имкониятларни кенгайтириш, қарши рақиблар таркибидаги позицияларни ўзгартириш ва элиталашиш сари ташланган қаттиқ қадам сифатида хизмат қилади.
ФИФАнинг янгиланган рўйхатига кўра, Ўзбекистон Осиёда 5-ўринни эгаллагани ҳам диққатга сазовор ҳолат. Бу, амалда, терманинг қитъа футбол мавқеида янги босқичга чиққани, ЕЧЛ форматдаги клублар тажрибаси ва миллий чемпионат сифатининг ўсиши билан чамбарчас боғлиқ. Шу билан бирга, фақат рейтинг эмас, балки амалдаги ўйин сифати, рақобатбардошлик ва халқаро тажрибада кўзга кўринаётган ўсиш — Ўзбекистон футболидаги тизимли ўзгаришлар борлигини кўрсатади.
Ўсиш сабаблари: натижанинг ортидаги омиллар
Ўзбекистоннинг сўнгги йиллардаги барқарор ўсишини бир омилга боғлаб бўлмайди. Бу — бир неча йўналишда бир вақтнинг ўзида амалга оширилаётган ислоҳотлар йиғиндиси. Энг асосийларига тўхталсак:
1. Миллий терманинг ўйин услубидаги янги босқич.
Терманинг ҳимоя ва ҳужум мувозанати, тезкор прессинг ва рақибга кўп босим бериш модели — сўнгги саралаш ўйинлари ва турнирларда ўз самарасини кўрсатмоқда. Эронга қарши Al Ain Cup финалидаги ғалаба, айниқса, руҳий барқарорлик ва тактик тайёргарликнинг юқори даражадан дарак беради.
2. Ёшлар таркибининг катта саҳнага чиқиши.
U-23 жамоанинг Осиёдаги натижалари, ёш иқтидорлар оқимининг кучайиши ва Европа клубларида тўп сураётган легионерлар сонининг ортгани — миллий терма учун захиралар базасини кенгайтирган ҳолда, сифатига ҳам таъсир қилмоқда.
3. Миллий чемпионатда сифат ўзгаришлари.
Суперлигада танқидларга қарамай, сўнгги мавсумларда рақобат даражаси ошди, мураббийлар ва футболчилар ротацияси фаоллашди. Бу терма жамоага тайёр ҳолатда келаётган футболчилар сифатини оширди.
Қитъа манзараси: Осиёдаги 5-ўрин нимадан дарак?
Осиёда Япония, Эрон, Жанубий Корея ва Австралия доимий равишда юқори позицияларни эгаллаб келади. Ўзбекистоннинг ушбу тўртлик ортидан 5-ўринда туриши — тарихан ҳам катта ютуқ, ҳам ўзига хос масъулият. Бу натижа Осиё кубоги ва ЖЧ саралашларида рақиблар билан дуэлларда шарт-шароитни ўзгартиради.
Амалда, 5-ўрин дегани:
топ савиядаги рақиблар билан кўпроқ куч синаш имконияти;
мусобақалар қуръаларида қулайроқ позиция;
рейтинг-очко йиғиш механизмларида устунлик;
халқаро трансляциялар, реклама ва бренд қийматининг ошиши.
Бир сўз билан айтганда, бу — футболдаги "кўринадиган" ва "кўринмайдиган" ресурсларни бирдек катта қиладиган марра.
Жаҳон манзараси: элита қандай шаклланмоқда?
Рейтингнинг юқори қисмида Испаниянинг етакчилик қилиши — миллий футбол мактаблари қайта тикланаётганидан далолат. Аргентина, Франция, Англия каби термаларнинг кучли тўртликда қолиши эса элита футболдаги барқарор тренд сақланаётганини кўрсатади. Бразилия эса кучли бешликни якунлаб, янги тактик моделларни излаётганини кўрсатмоқда.
Украина (28) ва Россия (33) позициялари эса Европа футбол манзарасидаги тарқоқлик, спорт функциялари ва сиёсий жарaёнларнинг футбол динамикасига таъсирини кўрсатадиган кўрсаткичлардан бири сифатида тилга олиниши мумкин.
Нега айнан ҳозир? Футбол стратегиясидаги ўтиш даври
Сўнгги бир йилликда Ўзбекистоннинг 54-поғонадан 50-ўринга кўтарилиши — ўткинчи натижа эмас. Бунинг фонида икки жараён бор:
Жаҳон чемпионати саралашларидаги қийин раундлар олдида "мораль ва тактик тайёргарлик" жараёни.
50-ўрин психологик барьерни очди: эндиликда Ўзбекистон селекцияси, ўйин модели ва позицияси билан рақиблар учун "кучли рақиб" сифатида баҳоланади.Инфраструктура ва бошқарувдаги ислоҳотлар самараси.
Ёшлар академиялари, терма жамоалар вертикали, миллий чемпионат ва клублар инфратузилмаси — биргаликда ишламоқда. Қолаверса, футболнинг тадбиркорлик асосида бошқарилиши кучайди ва бу жамланмаларнинг ички рақобатини оширди.
Келгуси йўналишлар: ўсиш қаёққа олиб боради?
50-ўрин — қулай ва икки томонлама чиқиш нуқтаси. Бир тарафдан, бу маррадан юқорига чиқиш учун замин бор. Иккинчи тарафдан, пастга тушиб кетиш хавфи ҳам кучли, чунки ФИФА рейтинги динамик система бўлиб, ҳар бир ўйин натижага таъсир қилади.
Ўзбекистон термаси олдида тўрт муҳим вазифа бор:
саралашлар босқичида минимал йўқотишлар билан ўтиш;
Европа ва Жанубий Америка термаларига қарши кўпроқ ўртоқлик ўйинлари ўтказиш;
легионерлар географиясини кенгайтириш;
маҳаллий чемпионатни рақобатли сақлаш.
Агар бу йўналишлар барқарор давом этса, Ўзбекистоннинг 45–47 поғонада доимий туриши реал мақсадга айланиши мумкин. Бу эса Жаҳон чемпионатининг асосий босқичига чиқиш имкониятини кескин оширади.
Хулоса: рейтингнинг ортидаги ҳақиқий манзара
Ўрин кўтарилиши — ҳавас қилинадиган, лекин эҳтиёткорлик билан қабул қилиниши зарур натижа. Бу ҳозирги авлод футболчиларининг заҳмати, тренер штабининг тактик ишланмалари ва футбол тизимидаги умумий ўзгаришлар меваси. Аммо энг катта синов — ушбу ўсишни сақлаб қолиш ва уни янада кучайтиришда.
Ўзбекистоннинг 50-ўринга чиққани — футболдаги янги бобнинг очилиши бўлиши мумкин. Аммо ундан кейинги саҳифаларни қандай ёзиш — бу терманинг, мураббийнинг, футболчиларнинг ва бутун футбол тизимининг қўлида.
