Жаҳон футболини баҳолашнинг асосий кўрсаткичларидан бири бўлган ФИФА рейтингининг навбатдаги янгиланган талқинида Ўзбекистон терма жамоаси 55-ўринни эгаллади. Бу натижа сентябр ойида қайд этилган 54-ўринга нисбатан бир поғона пасайишни англатади. ФИФАнинг расмий маълумотларига кўра (fifa.com), миллий жамоа Қатардан кейин, Жанубий Африка Республикасидан олдинда жойлашган.

Рейтингнинг аҳамияти ва таҳлилий контекст

ФИФА рейтинги 1993 йилдан буён миллий жамоаларнинг фаолиятини баҳолаш учун ишлатилади. Унда ҳар бир жамоага сўнгги тўрт йилдаги ўйин натижалари, рақибнинг даражаси ва мусобақанинг нуфузига кўра балл берилади. Бу тизимнинг асосий формуласи 2018 йилдан буён “Эло усули”га яқинлаштирилган бўлиб, жамоанинг ҳар бир ғалабаси ёки мағлубияти реал вақтда ҳисобга олинади.

Ўзбекистон учун рейтинг нафақат нуфуз кўрсаткичи, балки Жаҳон чемпионати саралашидаги курашда жўғрофий гуруҳлашув ва рақибларнинг даражаси нуқтаи назаридан ҳам муҳим аҳамият касб этади. Хусусан, ФИФА рейтингида юқори ўрин эгаллаш жамоага кейинги босқичларда қулай рақиблар тушиши эҳтимолини оширади.

Осиё доирасидаги ҳолат

Осиё қитъаси доирасида Ўзбекистон ҳозирги кунда 6-ўринда турибди. Ундан олдинги бешликни Япония, Эрон, Жанубий Корея, Австралия ва Қатар жамоалари ташкил этади. Осиё футболидаги кучлар нисбати сўнгги йилларда анча мувозанатлашган бўлиб, ЖЧ-2026 саралаши жараёнида ҳар бир поғона муҳим аҳамиятга эга.

AFC маълумотларига кўра, Осиё жамоаларининг умумий рейтингдаги ўсиши кейинги беш йилда 12 фоизни ташкил этган. Бу ўзгариш асосан инфратузилма, хорижий мураббийлар фаолияти ва ёшлар тизимидаги ислоҳотлар билан боғлиқ.

Ўзбекистон учун эса бу кўрсаткич сўнгги икки йилда сезиларли барқарорликни намоён этмоқда: 2023 йил март ойида 74-ўринда бўлган жамоа бир йил ичида 20 поғона кўтарилди. Бу натижа мамлакат футбол тизимидаги узлуксиз ислоҳотлар ва ёшлар жамоаларининг халқаро мусобақалардаги фаол иштироки билан изоҳланади.

Фактчекинг: рейтинг ҳақиқатан қай даражада объектив?

ФИФА рейтинги кўп йиллардан бери баҳсларга сабаб бўлиб келади. Масалан, 2024 йилда The Athletic ва ESPN нашрлари таҳлилчилари мазкур тизимда мусобақалар аҳамияти ва ўйинлар сони бўйича дисбаланс мавжудлигини таъкидлашган. Масалан, Европа ва Жанубий Америка жамоалари кўп ҳолларда нуфузли мусобақаларда иштирок этишлари сабабли юқори балл тўплаш имкониятига эга.

Бу ҳолат Осиё ва Африка жамоалари учун маълум маънода камчилик бўлиб, уларнинг рейтингдаги ўрни реал салоҳиятни тўлиқ ифодаламаслиги мумкин. Шунга қарамай, ФИФА ҳозирча рейтинг формуласига катта ўзгаришлар киритишни режалаштираётгани йўқ.

Ўзбекистон футбол тизимидаги ислоҳотлар таъсири

Ўзбекистон футбол ассоциацияси (ЎФА) маълумотларига кўра, кейинги икки йилда миллий жамоа фаолиятини илмий таҳлил асосида бошқариш амалиёти жорий этилган. Бунинг ичига рақиб таҳлили, ўйинчиларнинг югуриш динамикаси ва тактик моделлаштириш каби кўрсаткичлар киради. Шунингдек, ёшлар терма жамоаларига сарфланаётган маблағ ва хорижий йиғинлар сони оширилгани ҳам умумий салоҳиятга ижобий таъсир кўрсатмоқда.

Бундан ташқари, маҳаллий чемпионатларда VAR тизими, замонавий стадионлар ва клуб лицензиялаш талабларининг жорий этилиши Ўзбекистон футболининг халқаро нуфузига хизмат қилмоқда.

Хулоса

Ўзбекистон терма жамоасининг ФИФА рейтингидаги 55-ўринни сақлаб қолиши бир қарашда кичик кўрсаткичдек туюлиши мумкин. Бироқ бу натижа сўнгги икки йилдаги барқарор ўсиш ва тизимли ривожланишни акс эттиради. ФИФА рейтинги футболни баҳолашнинг ягона кўрсаткичи бўлмаса-да, у миллий жамоа салоҳияти, барқарорлиги ва халқаро майдондаги мавқеини белгилаб берувчи муҳим индикатор ҳисобланади.

Келгуси ойларда жамоа учун асосий вазифа — мавжуд барқарорликни мустаҳкамлаш ва юқори дивизион жамоаларга қарши ўйинларда натижани яхшилашдир. Чунки рейтингда ҳар бир поғона нафақат рақам, балки футбол тизимининг стратегик самарадорлигини акс эттиради.