Рақобат қўмитаси маълум қилишича, айрим кафе ва ресторанлар таомлар нархидан ташқари 10–20 фоизгача хизмат ҳақини мижозлардан ундириб, ҳатто аввалдан депозит талаб қилиш ҳолатлари учрамоқда. Қўмита истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мақсадида бундай амалиётларнинг олдини олиш ва хўжалик юритувчи субъектларни қоидага амал қилишга чақирмоқда.
Ҳуқуқий жиҳатдан, “Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонуннинг 4, 19 ва 21-моддаларида истеъмолчи қуйидаги ҳуқуқларга эга эканлиги белгилаб қўйилган: товар ёки хизмат ҳақида тўлиқ ва тўғри маълумот олиш, уларни эркин танлаш, сифатли хизмат олиш ҳамда қўшимча хизматлардан мажбурий фойдаланишдан ҳимоя қилинганлик. Шунингдек, ижрочилар ва сотувчилар истеъмолчига қўшимча товарлар ёки хизматларни мажбурий тақдим этмасликлари, ва кўрсатилмаган хизмат учун ҳақ ундирмасликлари шарт.
Оммавий овқатланиш соҳасидаги корхоналар мижозларнинг ҳуқуқларини ҳурмат қилишлари, таомлар нархи ва хизмат кўрсатиш тартиби ҳақида тўлиқ маълумот беришлари лозим. Бу мижозлар учун хизматни очиқ ва эркин танлаш имконини беради. Қўмита бу борада шиддат билан назоратни кучайтириш ва барча овқатланиш корхоналари учун қоидабузарликларнинг оқибатларини англатишга чақирмоқда.
Амалиёт шуни кўрсатмоқдаки, мижозлар кўпинча қўшимча хизмат ҳақи ҳақида олдиндан хабардор қилинмайди, бу эса уларни молиявий харажатга тушишларига сабаб бўлмоқда. Бундан ташқари, депозит талаб қилиш ёки аниқ кўрсатилмаган хизматлар учун тўлов ундириш соҳада иш юритувчи субъектлар орасида номувофиқ рақобатни ҳам ривожлантириши мумкин. Қонунчилик талаблари барқарор бажарилса, истеъмолчиларнинг ҳуқуқлари, бозорнинг очиқлиги ва шаффофлиги таъминланади.
Таҳлилга кўра, бу ҳолат кўпинча туристик ва юқори даражали ресторанларда кузатилади, чунки мижозлар кўпроқ тўловга тайёр бўлади деган фикр илгари сурилади. Шу билан бирга, хизмат сифати ва нарх белгилашда ошкоралик йўқлиги корхоналарнинг ишлаб чиқариш самарадорлиги ва мижозлар ишончини пасайтириши мумкин. Яқин келажакда Рақобат қўмитаси назоратни кучайтириш орқали қоидабузарликларни камайтиришни мақсад қилган.
Бундан ташқари, бу ҳолат истеъмолчиларнинг ҳуқуқий онги ва фаоллигини ҳам оширишни талаб этади. Мижозлар қўшимча хизмат ҳақи ва депозитларнинг қонунийлигини текширишлари, шикоят ва мурожаатлар орқали ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишлари мумкин. Корхоналар эса хизмат кўрсатиш жараёнида мижозларга очиқлик ва ишончли маълумот тақдим этиш йўли билан ўз обрўсини сақлайди ва мижозлар базасини кенгайтиради.
Хулоса қилиб айтганда, умумий овқатланиш соҳасида қўшимча хизмат ҳақи ва депозит талаб қилиш қонуний эмас. Бу қоидабузарликлар мижозлар ҳуқуқини чеклайди ва бозорда номувофиқ рақобатга олиб келади. Қўмита ва истеъмолчиларнинг ҳамкорлиги орқали соҳада очиқлик ва шаффофликни таъминлаш мумкин.
