Москва вилоятининг Одинцово округида жойлашган мактаблардан бирида юз берган фожиа нафақат Россия, балки бутун Марказий Осиё жамоатчилигини ларзага солди. 16 декабрь куни эрталаб содир бўлган қуролли ҳужум оқибатида 10 ёшли тожикистонлик мактаб ўқувчиси Қобилжон Алиев ҳалок бўлди. Қотилликни содир этишда гумонланаётган 15 ёшли ўсмир қўлга олинган бўлиб, дастлабки тергов маълумотлари жиноятнинг неонацистик ва ксенофобик қарашлар заминида режалаштирилганини кўрсатмоқда. Ушбу ҳодиса Россиядаги миллатлараро муносабатларнинг нозик нуқталарини ва таълим муассасаларидаги хавфсизлик тизимининг заифлигини яна бир бор кун тартибига чиқарди.
Режалаштирилган нафрат: Жиноят тафсилотлари
Тергов органларининг маълумотларига кўра, Горки-2 посёлкасидаги Успен мактабининг юқори синф ўқувчиси жиноятга олдиндан пухта тайёргарлик кўрган. У ўзи билан пичоқ ва кўздан ёш оқизувчи газ олиб келган. Ҳужумчи дастлаб математика ўқитувчисини нишонга олган бўлса-да, уни топмагач, бошқа ўқувчиларга ташланган. Гувоҳларнинг сўзларига кўра, ўсмир ҳужумдан аввал болаларнинг миллатини сўраган, бу эса жиноятнинг этник адоватга асосланганини тасдиқлайди.
Ҳужумчининг телефонидан топилган далиллар ва унинг ижтимоий тармоқлардаги фаоллиги даҳшатли ҳақиқатни очиб берди. Ўсмир воқеадан аввал тенгдошларига ўз «манифести»ни юборган бўлиб, унда турли миллат ва дин вакилларига нисбатан нафратини ифода этган. Унинг каскасидаги «Sygaown» ёзуви ва ўнг радикал ташкилотларга оид белгилар, жиноятчи АҚШдаги оммавий отишмалар ва глобал неонацистик ҳаракатлардан илҳомланганини кўрсатади.
Ижтимоий фожиа ва мигрантлар ҳимоясизлиги
Ушбу қотилликнинг энг аянчли томонларидан бири — марҳум ва унинг оиласи билан боғлиқ контекстдир. 10 ёшли Қобилжоннинг онаси айнан шу мактабда фаррош бўлиб ишлаган ва турмуш ўртоғи вафотидан кейин икки фарзандини ёлғиз тарбиялаётган эди. Бу детал Россиядаги мигрантлар қатламининг нақадар заиф ва ижтимоий ҳимоясиз эканини яққол намоён этади. Мактаб, аслида болалар учун энг хавфсиз маскан бўлиши лозим бўлган жойда, миллатчилик мафкураси билан заҳарланган ўсмирнинг қурбонига айланиш — жамиятдаги маънавий инқироз белгисидир.
Мутахассисларнинг фикрича, бу каби ҳолатлар ўсмирлар ўртасида радикал ғояларнинг тарқалиши назоратдан чиқиб кетаётганини англатади. Интернетдаги ёпиқ гуруҳлар ва миллатчилик риторикаси ёш онгларни осонгина қуролга айлантирмоқда. Бу ерда гап нафақат жисмоний ҳужум, балки тизимли равишда шаклланаётган ксенофобия атмосфераси ҳақида кетмоқда.
Дипломатик реакция ва адолат талаби
Тожикистон ҳукумати вазиятга тезкорлик билан муносабат билдирди. Тожикистон Ички ишлар вазири Рамазон Раҳимзода россиялик ҳамкасби билан боғланиб, бундай жиноятлар жамиятда радикал гуруҳларни янада фаоллаштириши мумкинлигидан хавотир билдирди. Тожикистоннинг Россиядаги элчихонаси Россия Ташқи ишлар вазирлигига расмий нота юбориб, терговнинг холис ва шаффоф ўтказилишини талаб қилди.
Бундай юқори даражадаги дипломатик аралашув бежиз эмас. Россиядаги кўп миллионли тожик диаспораси ва умуман мигрантлар жамоатчилиги учун бу воқеа хавфсизлик борасидаги жиддий қўрқувларни уйғотди. Агар айбдорга нисбатан қонун доирасидаги энг оғир жазо қўлланилмаса ва бу ҳолатга сиёсий баҳо берилмаса, бу келгусида бошқа радикал элементлар учун «яшил чироқ» бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Таҳлилий хулоса
Одинцово фожиаси шунчаки мактабдаги тартибсизлик ёки икки ўсмир ўртасидаги низо эмас. Бу — йиллар давомида тўпланиб қолган этник нафрат ва назоратсиз қолган экстремистик тарғиботнинг аччиқ мевасидир. 15 ёшли боланинг қўлига пичоқ олиб, ўзидан ёш ва заифроқ мактабдошини миллати учун ўлдириши — таълим ва тарбия тизимидаги улкан бўшлиқни кўрсатади.
Россия ҳукумати учун ушбу жиноят синовдир: тергов нафақат қотилни жазолаши, балки ушбу мафкурани тарғиб қилувчи манбаларни ҳам аниқлаши шарт. Акс ҳолда, мактаблар билим масканидан миллатчилик полигонига айланиб қолиши ҳеч гап эмас. Қобилжон Алиевнинг ўлими нафақат бир оиланинг фожиаси, балки инсонийлик ва бағрикенглик тамойилларининг жиддий мағлубиятидир.
