Ўзбекистонда хусусий олийгоҳлар учун 4 фоизли «солиқ» ёки «ўлпон» ташаббуси бўйича муҳокамалар давом этмоқда. Республика олий таълим кенгаши, танқидлар ва депутатлик сўровларига қарамай, ушбу қадамни амалга ошириш ниятида. Бу қарорнинг қонунийлиги ва давлатнинг ўз қонунларига риоя этиш ҳақидаги саволлар янада аниқлашмоқда.
Шартномаларга кўра, хусусий олий таълим муассасалари ҳар йили олинган маблағларнинг 4 фоизини Олий таълим муассасаларини ривожлантириш жамғармасига ўтказиб беришлари керак. Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йилдаги қарорига асосланган ҳолда, Республика олий таълим кенгаши ўз фаолиятини амалга оширади, аммо кенгашнинг «солиқ» ёки «ўлпон» ташаббуси жуда кўп ҳуқуқий ва этик саволларни ўртага чиқармоқда.
Энг муҳими, Республика олий таълим кенгаши нодавлат нотижорат ташкилоти ҳисобланади, ва бу ўз навбатида давлат органлари мансабдор шахсларининг нодавлат ташкилотларининг фаолиятига аралашишни тақиқлайди. Лек, бу ҳолатда, ушбу кенгашнинг ташаббуси давлат органларининг мақбуллашуви ва қарорига асосланади, бу эса Конституция ва қонунларга зид бўлиши мумкин.
Иқтисодчи ва олий таълим соҳасининг экспертлари бундай қарорларни давлат органларининг эгаллаган ваколатлари доирасида баҳоламоқда. Аслида, давлат органлари томонидан нодавлат ташкилотларининг ишини тўғридан-тўғри назорат қилиш ва уларга «солиқ» ёки «ўлпон» солиш бу соҳадаги ҳуқуқий холисликка ишончсизликни олиб келиши мумкин.
Бу ҳолат фуқаролар ва инвесторлар орасида давлатга бўлган ишончни синамоқда. Вақт ўтиши билан, давлатнинг ўз қонунларига риоя қилмаслиги, буни амалга оширишга интилган органлар ва мансабдор шахслар учун қайтариладиган салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Бу ҳолат, айниқса, хорижий инвесторларнинг қизиқишини йўқотишга ҳам сабаб бўлиши мумкин.
Шундай экан, Олий таълим кенгашининг 4 фоизли «солиқ» ёки «ўлпон» ташаббуси нафақат олий таълимнинг ривожланишига, балки давлатнинг ҳуқуқий ормонига ҳам та'sир кўрсатиши мумкин. Давлат ўз қонунларига риоя қилиши ва тизимдаги барча органлар ўртасидаги мувофиқлаштирилган ҳаракатлар фуқаролар ва инвесторларга ишончли тизимни таъминлайди.
