Яқин Шарқдаги кескинлашув Ўзбекистон иқтисодиёти учун хавфли оқибатларга олиб келиши мумкин. Энг йирик нефть йўлларига таҳдид, савдо йўналишларидаги узилишлар ва стратегик инфратузилма лойиҳаларининг тўхташи Ўзбекистон учун жиддий иқтисодий хатарларни юзага чиқарди.
Нефть нархи — биринчи зарба
Исроил ва Эрон ўртасидаги кескин можаро нафақат ҳарбий фронтда, балки дунё иқтисодиётида ҳам босимни кучайтирмоқда. Эроннинг нефть инфратузилмасига зарбалар ва Ормуз бўғозини ёпиш таҳдидлари нефть нархини кескин кўтарди. Бу эса нефтнинг асосий импортчиси бўлган Ўзбекистон учун ёқилғи нархлари орқали инфляция босимини кучайтиради.
?️ Мутахассислар тахмин қилишича, нефть баррели 120–130 долларгача қимматлашиши мумкин. Ушбу кўтарилиш транспорт, ишлаб чиқариш ва коммунал хизматлар харажатларини орттириши, аҳоли харид қобилиятига салбий таъсир қилиши мумкин.
Эрон — стратегик логистика ҳамкори
Эрон орқали ўтадиган транзит йўллари — Ўзбекистон ташқи савдосининг муҳим қисмини ташкил этади. Сиёсатшунос, "Маъно" тадқиқот ташаббуслари маркази директори Бахтиёр Эргашевнинг таъкидлашича, агар Эрон портлари ёпилса ёки юк ташиш чекланса, Ўзбекистоннинг логистика имкониятлари кескин қисқаради.
?? Икки мамлакат ўртасида юк ташиш учун имтиёзли шартлар (ноль ставка) жорий қилингани эди. Шунингдек, товар айирбошлаш ҳажмини 2 миллиард долларга етказиш режалаштирилган.
Халқаро лойиҳалар хавф остида
“Шимол–Жануб” халқаро транспорт йўлаги орқали Ҳинд океанига чиқиш Ўзбекистон учун стратегик аҳамиятга эга. Можаро чўзилса, ушбу йўналиш бўйича барча инфратузилма лойиҳалари тўхтаб қолиши мумкин.
Бу лойиҳа логистика харажатларини камайтириб, экспортни диверсификация қилиш имконини берар эди.
Ядро урушининг хавфи реалми?
Исроил мудофаа вазирининг "Теҳронни йўқ қилиш" таҳдиди можаронинг назоратдан чиқиши эҳтимолини оширди. Сиёсатшунос Эргашевнинг фикрича, Исроил ҳукумати ички сиёсий босим ва стратегик мақсадлар туфайли можарони янада кучайтириши мумкин. Ядро қуроли ишлатиш сўнгги чора сифатида кўриб чиқилиши мумкин.
Бу нафақат минтақавий, балки глобал иқтисодий мувозанатга хавф туғдириши мумкин. Дунё иқтисодиётидаги ҳар қандай сесканиш Ўзбекистон каби ривожланаётган давлатларга алоҳида таъсир қилади.
Хулоса: Хавф – реал, чора – зарур
Исроил ва Эрон ўртасидаги ҳарбий можаро айни пайтда Ўзбекистон иқтисодиётига тўғридан-тўғри таъсир ўтказа бошлади. Нефть нархининг ошиши, логистикадаги узилишлар ва инфратузилма лойиҳаларининг хавф остида қолиши миллий иқтисодий барқарорликка таҳдид солмоқда.
Мамлакат иқтисодий сиёсатчилари ва мутасаддилари ушбу жараёнларни диққат билан кузатиши, диверсификация ва заҳира йўлларини ишлаб чиқиши лозим. Қўшни ва шерик давлатлар билан алоқаларни мустаҳкамлаш, энергия манбаларини диверсификация қилиш, янги логистика йўналишларини ишлаб чиқиш кун тартибининг юқори поғонасида бўлиши керак.
