Тошкент шаҳрида иссиқ сув ва иссиқлик таъминоти учун тарифлар 15 фоизга оширилди. Бу қарор 2025 йил 27 октябрда шаҳар ҳокими Шавкат Умрзоқов томонидан имзоланди. Янги нархлар расмий эълон қилинган кундан кучга кирди.
Тарифларнинг ошиши, табиийки, аҳоли орасида турли баҳс-мунозараларга сабаб бўлди. Бир тарафдан, инфляция ва энергия ресурсларига харажатлар ортиб боргани айтилмоқда, иккинчи тарафдан, хизмат кўрсатиш сифатининг пастлиги ҳақидаги эътирозлар ҳам йўқ эмас.
Янги тарифлар нима дейди?
Қарорга кўра, Тошкентдаги марказлашган иссиқлик таъминотининг янги нархлари қуйидагича белгиланди:
Базавий тариф: ҚҚСсиз 711 641 сўм/Гкал;
Аҳоли учун: ҚҚСсиз 139 860 сўм/Гкал;
Бюджет ташкилотлари учун: ҚҚСсиз 952 797 сўм/Гкал;
Бошқа хўжалик субъектлари учун: ҚҚСсиз 342 296 сўм/Гкал.
Бу рақамлар 2024 йилдаги тарифларга нисбатан ўртача 15 фоизга юқори.
Нарҳ ошиши ортидаги асосий сабаблар
Энергия бозоридаги умумий тенденцияларни ҳисобга олганда, Тошкентдаги бу қарор нафақат маҳаллий, балки макроиқтисодий омилларга боғлиқ.
Энергия таъминоти харажатларининг ўсиши.
Ўзбекистон Иқтисодиёт ва молия вазирлиги маълумотларига кўра, 2025 йилнинг дастлабки 9 ойида табиий газ ва электр энергияси учун сарфлар 21 фоизга ошган (манба: vazirlik hisobotlari, 2025 йил сентябрь). Бунинг натижасида иссиқлик энергиясини ишлаб чиқариш таннархи ортиб, тарифни қайта кўриб чиқиш зарурати туғилган.Инфляция таъсири.
Давлат статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йил сентябрь ҳолатига умумий инфляция даражаси 9,4 фоизни ташкил этган. Бу коммунал хизматлар соҳаси учун ҳам босимни кучайтиради.Эски инфратузилма ва йўқотишлар.
Тошкент иссиқлик тизимининг 40 фоиздан ортиғи 30 йилдан кўпроқ вақт аввал қурилган. Энергия йўқотишлари айрим ҳудудларда 20–25 фоизгача етади (манба: “Toshissiqquvvati” АЖ ҳисоботи, 2024 йил). Бу йўқотишлар амалий жиҳатдан ҳар йили миллиардлаб сўм зарар келтиради.
Нарҳ ошиши нимани ўзгартиради?
Мутахассисларнинг фикрича, тарифларни ошириш қисман иқтисодий заруратдир. Бу икки йўналишда таъсир кўрсатади:
Молиявий барқарорлик.
Иссиқлик таъминоти тизимининг молиявий барқарорлиги сўнгги йилларда пасайган. “Тошиссиққуввати” АЖ маълумотларига кўра, корхонанинг қарздорлиги 2023 йил охирида 1,2 триллион сўмни ташкил этган. Янги тариф орқали ушбу қарзларни қисқартириш ҳамда таъмирлаш ишларига маблағ йўналтириш режалаштирилган.Инвестиция жозибадорлиги.
Тарифларни бозор механизмига яқинлаштириш халқаро инвесторлар учун коммунал инфратузилмага сармоя киритиш имконини яратади. Бу жараён Чехия ва Польша тажрибасида ўз самарасини кўрсатган — тарифлар босқичма-босқич эркинлаштирилиши натижасида хизмат сифати ошган (манба: OECD Energy Review, 2023).
Аммо аҳоли учун оқибатларчи?
Ижтимоий жиҳатдан, тариф ошиши айрим қатламлар учун оғирлик келтириши мумкин. Иқтисодчилар ҳисобича, 15 фоизлик ошиш ўртача оила учун ойлик коммунал тўловларда 40–60 минг сўм атрофидаги қўшимча сарфни англатади.
Бунинг олдини олиш учун ҳукумат 2025 йилги ижтимоий дастур доирасида кам таъминланган оилаларга субсидия ажратишни режалаштирмоқда. Энергия самарадорлигини ошириш бўйича дастурлар ҳам жорий этилади — хусусан, иссиқлик изоляцияси, ҳисоблагичлар ўрнатиш ва хонадонларнинг энергия тежамкорлигини оширишга йўналтирилган лойиҳаларга субсидиялар берилади.
Таҳлил: Тариф сиёсатидаги икки томонлама вазифа
Бугунги тариф сиёсатининг энг катта муаммоси – хизмат кўрсатиш сифатининг нарҳга мос бўлмаслигидир. Аҳоли кўпинча “иссиқ сув йўқ, лекин ҳисобдан чиқиш бор” деган ҳолатдан шикоят қилмоқда.
Шу боис нарҳ ошиши билан бир қаторда самарадорлик ва шаффофликни таъминлаш механизмлари ҳам кучайтирилиши лозим. Мутахассислар таъкидлаганидек, тариф ортидан жамоатчилик назорати бўлмаса, натижа кутилаганидек бўлмайди.
Хулоса
Тошкентда иссиқлик ва иссиқ сув нархининг ошиши — иқтисодий зарурат ва тизимни молиявий соғломлаштириш чораси сифатида изоҳланмоқда. Бироқ бу қарорнинг ижтимоий оқибатлари ҳам етарлича жиддий. Шунинг учун тариф сиёсатини амалга ошириш жараёнида эҳтиёжманд аҳоли манфаатларини ҳимоя қилиш ҳамда хизмат сифати устидан жамоатчилик назоратини кучайтириш ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлади.
Агар бу ислоҳот тўғри амалга оширилса, Тошкент иссиқлик таъминоти тизими самарадорлиги ошиши, энергия тежамкорлик янги босқичга чиқиши ва хусусий инвестициялар учун йўл очилиши мумкин.
