Ҳозирда дунёда энг катта хавфлардан бири сифатида яна бир бор Парранда гриппи (avian influenza, H5) кўриб ўтилмоқда. Institut Pasteur лабораторияси раҳбарларидан бири, Мари-Анн Раме-Вельти, 2025 йил 27 ноябрь куни Reuters’га интервюсида вирус мутация бўлиб, одамдан–одамга юқиш қобилиятини оладиган бўлса, у пандемияни келтириши ва бу пандемия COVID‑19 давридагидан ҳам жиддий бўлиши мумкинлигини айтди.
Нима сабабдан хавф катта?
Ҳозирда инсонларда H5 инфекцияси жуда кам — асосан парранда ёки чорва билан яқин контакт орқали учрайди. Шу сабаб вирус оддий грипп вирусларидан бири сифатида ҳисобланади.
Лекин олимлар шундай сценарийдан огоҳлантирмоқда: агар вирус “сутэмизувчиларга” мослашса — хусусан одамларга — у пандемия вирусига айланиши мумкин.
Муҳим жиҳати — одамларда H5 вирусга қарши иммунитет йўқ. Ҳавфли штамм тарқалса, касалликни енгил ўтказувчилар кам. Ҳатто соғлом инсонларда ҳам оғир асоратлар бўлиши мумкин.
Шу йилнинг ноябрь ойида АҚШда H5N5 штамми билан касалланган бемор вафот этди — бу шу турдаги грипп билан инсон ўлими қайд этилган биринчи ҳолат эмас, аммо жудa катта сигнал.
Айни вақтда “ҳозирча хавф паст” дейишмоқда
Шундай бўлса-да, халқаро соғлиқни сақлаш ва ҳайвонлар соғлиғини назорат қилувчи ташкилотлар — мисол учун World Organisation for Animal Health (WOAH) — ҳозирги ҳолатда одамлар ўртасида кенг тарқалиш эҳтимоли пастлигини таъкидламоқда.
Яъни — «эҳтимол» катта. Шу сабабдан оммавий паника эмас, балки аниқ, профессионал ва илмий асосда тайёргарлик зарур.
Парранда гриппидан қандай ҳимояланиш мумкин?
Тиббий жамоалар ва олимлар суриштирувларини ўрганиб, бир неча қоидалар мавжудлигини аниқладик:
Парранда гриппига қарши вакциналар мавжуд ва тез тайёрлаш мумкин.
Антивирус препаратлари заҳирада бор — грипп вирусларига қарши ишлар олиб борилмоқда.
Вирус назорати, парранда ва чорва соғлиғини таъминлаш, оммавий вакцина ва эпидемияга тайёргарлик — барчаси биринчи навбатда.
Аммо бу ечимларнинг ҳам чегаралари бор
Агар вирус мутацияланса — ҳар қандай тадбирлар иш бермаслиги мумкин. Янги штамм иммунитетга мос келмаслиги ва антитело йўқлиги сабабли тез тарқалиши эҳтимоли бор.
Барча мамлакатларда бирдек вакцина, антивирус, тест ва соғлиқни сақлаш тизимли даражаси йўқ. Ўзбекистон каби давлатларда бу тайёргарлик чегарали бўлиши мумкин.
Эпидемия билан курашда ахборот тарқатиш, фуқароларга тушунтириш ишларини амалга оширишнинг ҳуқуқий механизмлари керак.
Хавфсизлик — ҳушёрликни талаб этади, аммо ҳозирча ваҳимага ўрин йўқ.
Парранда гриппи — тарихда бир неча марта инсонлар орасида тарқалган. Яқинда H5N5 билан биринчи марта одамда ўлим қайд этилди. Ушбу ҳолат туфайли, олимлар ва халқаро ташкилотлар бу вирусга жиддий қарашмоқда.
Агар вирус мутациядан ўтса ва одамдан–одамга осон юқса — вазият жиддий бўлиши мумкин. Ушбу сценарий COVID-19дан ҳам жиддийроқ бўлиши мумкин.
