East Fruit нашри таҳлилчилари жорий мавсумда Ўзбекистон бозорида янги олма нархининг ғайритабиий даражада юқорилигига эътибор қаратишди.
Ҳозирги вақтда машҳур навларнинг улгуржи нархлари, ҳатто ўртача сифатли ҳам, импорт қилинадиган цитрус мевалар яъни мандарин ва банан нархларидан юқори. Сифатли олма эса ундан ҳам қимматроқ сотилади. Сақланиши қийин бўлган узум ва камёб нокдан кейин олманинг нархи қимматлиги билан ажраб туради. Албатта, бозорда банан, апелсин ёки мандаринлардан арзонроқ сотиладиган машҳур олма навлари мавжудлигини таъкидлаш керак. Маҳаллий навлар ёки ўрта ва паст сифатли «Ренет Симиренко»нинг улгуржи нархлари «Голден Делишез» ва «Грэнни Смит» навларига қараганда деярли икки баравар паст ва 1 кг учун 8000 сўмдан бошланади, бу эса 74 АҚШ центига тенг.
Украина ёки Молдовада бундай олма нархи 2-3 баравар паст эканлигини ҳисобга олсак, бу ҳам жуда қиммат.
Ўзбекистонда олма нархининг бунчалик қиммат бўлишининг сабаби нимада? Кўпчилик буни об-ҳавонинг ноқулайлиги туфайли олма ҳосилининг камлиги билан боғлайди. Хусусан, «Fruit House Organics» компанияси директори, интенсив боғдорчилик бўйича мутахассис Шуҳрат Аброров East Fruit нашрига берган интервюсида кўплаб вилоятлардаги олма ҳосилига баҳорги кутилмаган аёзлар жиддий таъсир кўрсатганини таъкидлади. Афсуски, Ўзбекистон боғларида совуқдан ҳимоя қилиш тизимлари, қоида тариқасида, таъминланмаган.
Иккинчи сабаб — бу йил Эронда олма нархининг нисбатан юқорилиги, бу камомадни қисман қоплаши мумкин. Эрон маҳаллий савдогарларининг фикрича, 2021 йилда 2020 йилга нисбатан камроқ олма ҳосили олинган, бу эса, шубҳасиз, Ўзбекистонда ҳосилнинг бир қисмини нобуд қилган баҳорги аёзларнинг таъсирига сабаб бўлган.
Учинчи сабаб — Ўзбекистоннинг бошқа олма экспорт қилувчи мамлакатлардан узоқда жойлашганлиги, бу мамлакатга янги олма етказиб беришни анча харажатга туширмоқда. 2021 йилда дунёнинг барча мамлакатларида логистика нархи ҳам кескин ошгани бу муаммони янада кучайтирмоқда. Қўшни Тожикистон аллақачон Украина ва Молдовадан олма импорт қилади, лекин бу ерда нархлар ҳам анча юқори. Ваҳоланки, Ўзбекистонда ҳеч бўлмаганда Молдова олмаси аллақачон дўконларда пайдо бўла бошлаган.
Юқоридаги жадвалда кўриб турганингиздек, энг оммабоп навли олма нархи қимматлиги бўйича Ўзбекистон етакчи ҳисобланади. Бу ерда нархлар қўшни Тожикистондагидан деярли икки баравар, «Голден Делишез» олмалари эса Украинаникидан етти баробар қимматроқ. Агар олманинг энг арзон навлари нархларини ҳисобга оладиган бўлсак, Ўзбекистонда нархлар Украина бозоридагидан ўртача 3,5 баравар юқори.
Минтақалараро олма бозоридаги вазиятни инобатга олсак, келаси мавсум бошланмагунча Ўзбекистонда олма нархининг пасайиши кутилмаяпти. Бу шуни англатадики, мамлакатда совуқдан ҳимоя қилиш тизимларини ўрнатган ва баҳоргача олма сақлаши мумкин бўлган замонавий мева сақлаш жойларини қурган боғбонлар мавсум охирида жуда юқори даромад олишлари мумкин.
