ТОШКЕНТ. 2026 йил 1 январдан Ўзбекистонда таксичилик фаолияти билан шуғулланувчи ўзини ўзи банд қилган шахслар учун солиқ режими тубдан ўзгаради. Жорий йил 12 августдаги ПҚ-247-сон қарорга мувофиқ, янги йилдан бошлаб, такси ҳайдовчилари учун 100 миллион сўмгача бўлган даромаддан даромад солиғи озод қилиниши тўғрисидаги имтиёз бекор қилинади. Бунинг ўрнига, йиллик айланмаси 1 миллиард сўмгача бўлган ўзини ўзи банд қилган шахслар, жумладан, таксичилар учун даромаддан олинадиган солиқ ставкаси 1 фоиз миқдоридаги айланмадан олинадиган солиқ этиб белгиланди.
Бу ўзгариш таксичилик фаолиятини янада расмийлаштиришга ва бозордаги тенг шароитларни таъминлаш мақсадида киритилмоқда. Эндиликда ҳар бир такси ҳайдовчиси, даромад миқдоридан қатъи назар, ҳар бир миллион сўм даромаддан 10 минг сўм солиқ тўлаши шарт бўлади. Энг муҳими, ушбу солиқ суммалари такси агрегаторлари томонидан автоматик тарзда ушлаб қолинади ва давлат бюджетига ўтказиб берилади.
Солиқ имтиёзи нега бекор қилинди? Тенг шароитлар концепцияси
2020 йилдан бошлаб таксичиларнинг ўзини ўзи банд қилган шахслар рўйхатига киритилиши ва 100 миллион сўмгача даромаддан озод қилиниши ушбу соҳада легаллашувни рағбатлантириш учун муҳим қадам бўлган эди. Бироқ, бу имтиёз вақт ўтиши билан бозордаги тадбиркорлик субъектлари ўртасида тенгсизликни юзага келтирди. Каттароқ автопаркка эга ёки юридик шахс сифатида фаолият юритаётган такси хизматлари провайдерлари юқорироқ солиқ юкини кўтараётган бир пайтда, ўзини ўзи банд қилганларнинг деярли барчаси солиқдан озод қилинган эди.
Ҳукуматнинг 2026 йил 1 январдан бошлаб имтиёзни бекор қилиш қарори айнан шу тенг шароитларни таъминлаш тамойилига асосланади. 1 фоизлик айланма солиғи ҳайдовчилар учун жуда паст ва енгил юклама ҳисобланади. Бу солиқ режимининг жорий этилиши қуйидагича таҳлил қилинади:
Минимал юклама: 1 фоизлик ставка иқтисодий жиҳатдан ҳайдовчиларнинг даромадига сезиларли таъсир қилмайди, лекин уларни солиқ муносабатларининг тўлиқ иштирокчисига айлантиради.
Соддалаштириш: Такси агрегаторлари орқали солиқнинг автоматик ушлаб қолиниши ҳайдовчиларнинг ўзига ортиқча ҳисоб-китоб ва ҳисобот юкламаларини юкламайди. Бу жуда самарали ва содда механизм ҳисобланади.
Агрегаторларнинг роли ва шаффофлик
Янги тизимда такси агрегаторларининг роли кескин ошади. Улар нафақат буюртмаларни етказиб берувчи воситачи, балки солиқ агенти вазифасини ҳам бажаради. Ушбу механизм қуйидаги афзалликларга эга:
Тўлиқ шаффофлик: Ҳар бир ўтказилган транзакциядан солиқ автоматик тарзда ушлаб қолингани сабабли, таксичиларнинг даромадлари тўлиқ расмийлаштирилади ва нақд пулсиз ҳисоб-китоблар улуши ошади.
Солиқ базасининг кенгайиши: Илгари даромад солиғидан озод бўлган катта миқдордаги пул айланмаси эндиликда давлат бюджетига минимал бўлса ҳам кириб келади. Бу, такси бозоридаги умумий пул айланмаси ҳақида аниқ маълумот олиш имконини беради.
Кимга фойда, кимга зарар?
Агар дастлаб имтиёзни бекор қилиш такси ҳайдовчилари орасида норозиликка сабаб бўлиши мумкиндек туюлса-да, 1 фоизлик жуда паст ставканинг жорий этилиши ушбу ўзгаришнинг ижтимоий юкини минималлаштиради. Аксинча, бу тизимдан юридик шахс сифатида фаолият юритаётган кичик таксопарклар фойда кўриши мумкин, чунки уларнинг рақобатчилари (ўзини ўзи банд қилган ҳайдовчилар) эндиликда мутлақ имтиёзга эга бўлмайди.
Хулоса қилиб айтганда, 2026 йил 1 январдан кучга кирадиган янги солиқ тартиби, биринчи навбатда, адолатли рақобат муҳитини шакллантиришга ва таксичилик соҳасида молиявий шаффофликни оширишга қаратилган прагматик қарордир. Ўзини ўзи банд қилган такси ҳайдовчилари учун 1 фоизлик солиқ юкламаси, аввалги имтиёзнинг бекор бўлишига қарамай, деярли сезилмайдиган даражада пастлигича қолади, лекин бу уларни давлатнинг солиқ тизимига тўлиқ интеграция қилади.
