Ўзбекистон иқтисодий сиёсатида 2026 йил катта ўзгаришлар ва солиқ юкининг қайта тақсимланиши йили бўлиши кутилмоқда. Ҳукумат асосий ставкаларни барқарор сақлаб қолишга ваъда бераётган бўлса-да, ресурс солиқлари ва муайян истеъмол товарлари учун тўловларнинг ошиши тадбиркорлар ва аҳоли ҳамёнига ўз таъсирини ўтказмай қолмайди.
Асосий ставкалар барқарорлиги ва ресурс солиқларидаги инфляция
2026 йил учун белгиланган солиқ сиёсатининг бош мезони — барқарорлик. Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг маълумотларига кўра, фойда солиғи (15 фоиз), жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи (12 фоиз) ва қўшилган қиймат солиғи (12 фоиз) каби базавий ставкалар ўзгаришсиз қолади. Бу қадам бизнес учун прогноз қилиш имкониятини яратади ва мамлакатнинг инвестициявий жозибадорлигини таъминлашга хизмат қилади.
Бироқ, 2026 йил 1 январдан бошлаб ер, мол-мулк ва сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ ставкаларининг 7 фоизга индексация қилиниши иқтисодиётнинг реал секторига босимни оширади. Ушбу кўрсаткич прогноз қилинаётган инфляция даражасига яқин бўлиб, давлат бюджет тушумларининг реал қийматини сақлаб қолишга қаратилган. Шунингдек, ижара тўловининг энг кам ставкалари ҳам худди шу миқдорда кўтарилиши кўчмас мулк бозоридаги нархлар занжирига таъсир кўрсатиши мумкин.
Электрон тижорат ва соғлом турмуш тарзи солиқлари
Энг сезиларли ўзгаришлардан бири электрон савдо соҳасига тегишли. 2026 йилдан бошлаб ушбу соҳа вакиллари учун имтиёзли давр якунланиб, фойда солиғи 10 фоиздан 15 фоизга, айланмадан олинадиган солиқ эса 3 фоиздан 4 фоизга чиқарилади. Бу электрон тижоратни анъанавий бизнес билан тенглаштириш ва рақобат муҳитини соғломлаштириш йўлидаги стратегик қадам сифатида баҳоланмоқда.
Шу билан бирга, ҳукумат "фискал дастаклар" орқали аҳоли саломатлигини муҳофаза қилишга киришмоқда. 2026 йил 1 апрелдан бошлаб энергетик ва таркибида шакар бўлган ичимликлар учун прогрессив солиқ тизими жорий этилади. Бунда ичимлик таркибидаги шакар миқдори қанча юқори бўлса, солиқ ставкаси ҳам шунча юқори бўлади. Масалан, 100 мл ичимликда 10 граммдан ортиқ шакар бўлса, солиқ ставкаси ҳар литр учун 535 сўмгача кўтарилади.
Картошка чипслари ишлаб чиқарувчилар ва импорт қилувчилар учун 1 килограмм маҳсулотга 15 минг сўм миқдорида акциз солиғи жорий этилиши ҳам кутилмаган янгиликлардан бири бўлди. Бу каби "гуноҳ солиқлари" (sin taxes) нафақат бюджетни тўлдириш, балки зарарли маҳсулотлар истеъмолини камайтиришга қаратилган халқаро тажрибанинг бир қисмидир.
Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва инфратузилмавий имтиёзлар
Янги солиқ пакети фақат чекловлардан иборат эмас. Ҳукумат кичик бизнес ва қишлоқ хўжалиги учун қатор енгилликларни ҳам тақдим этмоқда:
Кичик бизнес учун пасайтирилган ставкалар: Йиллик айланмаси 1 миллиард сўмгача бўлган якка тартибдаги тадбиркорлар ва ўзини ўзи банд қилганлар учун айланмадан олинадиган солиқ ставкаси 4 фоиздан 1 фоизга туширилмоқда.
Қишлоқ хўжалигини рағбатлантириш: Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари реализацияси учун ҚҚС нол ставкаси жорий этилади ва салбий фарқ суммаси 3 кун ичида автоматик қайтарилади.
Инфратузилмавий чегирма: Корхоналар ўз маблағлари ҳисобидан қурилган ва давлатга бепул топширилган электр, газ ва сув тармоқлари харажатларини фойда солиғидан чегириб ташлаш ҳуқуқига эга бўладилар.
Бу чоралар тадбиркорларни "хуфиёна иқтисодиёт"дан чиқишга ва ўз фаолиятини шаффофлаштиришга ундаши лозим. Айниқса, айланмадан олинадиган солиқдан ҚҚСга ўтаётган корхоналар учун бир йиллик солиқ таътилининг берилиши иқтисодий ўсишнинг муҳим драйвери бўлиши мумкин.
Хулоса қилиб айтганда, 2026 йилги солиқ сиёсати икки йўналишли характер касб этади: бир томондан ресурс солиқлари ва "зарарли" маҳсулотлар ҳисобига бюджет барқарорлиги таъминланса, иккинчи томондан шаффоф ишлашга интилувчи кичик ва ўрта бизнес учун рағбатлантирувчи муҳит яратилади.
