Ўзбекистонда сотилаётган айрим антифриз маҳсулотлари двигателлар учун хавфли экани маълум бўлди. Техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасида назорат инспекцияси томонидан ўтказилган текширувлар натижасига кўра, Россияда ишлаб чиқарилган “Сибрина” ва Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган “Energy Red” савдо белгили антифризлар, шунингдек пойтахт бозорларидаги “Extended Life Energy Antifreeze (5 kg)” ҳамда “SibTrol Antifreeze G-12” маҳсулотлари техник регламент талабларига жавоб бермаслиги аниқланган.
Асосий таҳлил: хавф нимада?
Аккредитацияланган лабораторияларда ўтказилган синов натижаларига кўра, мазкур антифризлар иссиқликни тўлиқ ўтказа олмайди. Бу эса автомобил двигателининг тез қизиши, радиатор, насос ва ички тизимларда занг пайдо бўлишига олиб келади. Натижада транспорт воситасининг умумий ишлаш муддати кескин қисқаради ва қиммат таъмирлашга эҳтиёж туғилади.
Механик муҳандис Абдулазиз Раҳимов таъкидлашича, “антифриз сифати паст бўлса, у фақат совутмайди — балки металл тузилишини ҳам емиради. Бу айниқса қиш мавсумида, ҳарорат кескин ўзгарганда, муҳаррик учун ҳалокатли бўлиши мумкин”.
Истеъмолчиларнинг масъулияти
Инспекция мутахассислари таъкидлаганидек, сифатсиз маҳсулотларнинг бозорда пайдо бўлиши асосан назоратсиз савдо нуқталари орқали амалга ошмоқда. Истеъмолчилар антифриз харид қилишда ёрлиқдаги маълумотларни, ишлаб чиқарувчи корхонани, маҳсулотнинг техник кўрсаткичлари ва сертификатланганлигини текшириши лозим.
Савдо қонунчилиги бўйича, ҳар қандай техник суюқлик — хусусан антифриз — “техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонунга мувофиқ равишда сертификатланган бўлиши шарт. Аммо амалий ҳолатда бу талаб ҳар доим бажарилмаётгани кузатилмоқда.
Нега бу ҳолат юзага келмоқда?
Биринчидан, ички бозорда арзон, паст сифатли маҳсулотларга талаб ҳали ҳам юқори. Қатор автохизмат марказлари ва чакана дўконлар арзон нархни устувор қўйиб, ишончсиз етказиб берувчилар билан ҳамкорлик қилади.
Иккинчидан, чегара орқали ноқонуний ёки қайддан ўтмаган маҳсулотларнинг кириб келиши ҳам муаммони кучайтиради. Давлат божхона қўмитаси маълумотларига кўра, сўнгги бир йилда техник суюқликлар импортида 20 фоизга яқин норасмий кирим ҳолатлари аниқланган.
Учинчидан, аҳолининг техник саводхонлиги етарли даражада эмас. Кўпгина ҳайдовчилар антифриз танлашда ранг ёки нархга қараб қарор қабул қилади, маҳсулотнинг кимёвий таркиби ёки ГОСТ стандартига эътибор бермайди.
Ечимлар: назорат ва маълумот ошкоралиги
Мутахассислар фикрича, муаммони бартараф этиш учун икки йўналишда чоралар кўриш зарур:
Назорат кучайтириш. Техник назорат инспекциялари ва Давлат божхона хизмати томонидан автохимия маҳсулотлари импорти ва ички савдосида сертификатлаштириш жараёнини рақамлаштириш, синов натижаларини очиқ маълумотлар базасига жойлаш муҳим.
Ахборот очиқлиги ва истеъмолчи онгини ошириш. Автомобилчилар учун амалий тавсиялар, сифатли антифризни таниш усуллари ва хатарли маҳсулотлар рўйхатини оммавий ахборот воситаларида мунтазам эълон қилиш керак.
Ўзбекистонда автохимия бозори сўнгги йилларда тез суръатларда ўсмоқда. Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2024 йил давомида антифриз ва совитиш суюқликлари ишлаб чиқариши 18 фоизга ошган. Бироқ, бу ўсиш билан бирга сифат назоратига оид муаммолар ҳам кўпаймоқда.
Хулоса
Назорат инспекциясининг огоҳлантируви бир қарашда техник маълумотдек туюлса-да, аслида у жамоат хавфсизлиги билан бевосита боғлиқ. Сифатсиз антифриз нафақат автомобилни, балки ҳайдовчининг ҳаётини ҳам хавф остига қўяди. Шу боис, ҳар бир истеъмолчи нафақат нарх, балки ишончлилик ва сертификатга қараб қарор қабул қилиши зарур.
