27 ноябрь куни қабул қилинган 1097-сон қонун билан Ўзбекистон Республикаси Божхона кодексига ўзгартиришлар киритилди: номаълум манбага эга товарлар, шу жумладан ишлаб чиқарилган мамлакати аниқланмаган маҳсулотларга нисбатан қўшимча бож жорий этилади.
Янги тартибдан нималар келиб чиқади
Энди товар манбаини аниқлай олмаган ҳолларда, стандарт бож тарифи + қўшимча 5–20% ставка ишлайди.
Қўшимча бож миқдори адвалор ставкасига боғлиқ: агар одатдаги ставка 10% дан паст бўлса — +5%, 10–20% орасида бўлса — +10%, 20–30% — +15%, 30% ва ундан юқори бўлса — +20%.
Яъни, айрим товарлар – айниқса манбаси ва ҳужжатлари шубҳали буюмлар — қимматлашади.
Нима учун бундай— “қара бозор” ва назоратни кучайтириш
Ушбу ўзгаришлар орқали “манбаи номаълум” товарлар импорт қилинишининг олди олинади. Бу солиқ базасини барқарорлаштириш ва қонунчиликни халқаро стандартларга мослаштириш мақсадида қилинмоқда.
Илгари бундай товарлар учун икки баравар бож қўлланган эди — янги қонун билан бу тизим соддалаштирилди, аммо “қора бозор”да фаолият юритувчилар учун янги тўсиқлар пайдо бўлади.
Кимларга таъсир қилади
Тадбиркорлар ва чакана савдогарлар — импорт қилинаётган товарларнинг манбаси ва ҳужжатлари тўлиқ бўлмаса, харажатлари сезиларли даражада ошади.
Фуқаролар — шахсий эҳтиёж учун ёки онлайн орқали товар олиб кирганда, агар манба аниқланмаган бўлса — қўшимча бож тўлашга тўғри келиши мумкин.
Импортчи ва экспортчи компаниялар — товар ҳужжатларини тўлиқ расмийлаштирмаслик уларни қиммат ишларга олиб келади; рентабеллик камаяди.
Эслатиб ўтиш зарур: божбоғлиқ ва импорт сиёсатининг янги соҳаси
Бироқ, расмий статистикага қараганда, Ўзбекистонга келадиган товарларнинг 95 % дан ортиғи расмий манбага эга: MFN мамлакатлар, эркин савдо шартномалари мавжуд.
Шу билан бирга, номаълум манбага кирувчи тўлиқ маълумотсиз товарлар иқтисодий хавф ва адолатсиз рақобатни келтириб чиқариши мумкин. Шундай экан, янги қоидалар “сойил зони”даги савдони қисқартиришга қаратилган.
Нима қилиш керак — тадбиркор ва импортчи учун тавсия
Импорт қилмоқчи бўлган товарнинг манбаси, сертификат ва ҳужжатлари тўлиқлигини текшириш.
Агар манба номаълум бўлса — бож ва логистика харажатларини қайта ҳисоблаб, маҳсулот нархини қайта кўриб чиқиш.
Чакана савдо қилинадиган товарларда — тўлиқ ҳужжат билан киритилган маҳсулотларга устуворлик бериш.
Ўзбекистонга олиб кириладиган товарларга нисбатан қонун ва божхона тартибларига риоя қилиш — узоқ муддатда барқарор бизнес ва импорт учун муҳим.
Қўшимча бож жорий қилиниши — бу «ноқонуний импорт» ва манбаи номаълум товарларга қарши жавоб чораси. Шу билан бирга, бу янги тартиб кичик тадбиркорлар ва индивидуал импортчилар учун харажатни ошириши мумкин. Агар товар манбаси аниқ ва ҳужжатли бўлса, бож даражаси ўзгармаслиги эҳтимол, аммо номаълум манбаи бор товарлар учун юқори савдо нархи, рентабеллик камайиши ва қатор муаммолар келиб чиқади.
Юз бериш эҳтимоллари ва қонун усулларини ҳурмат қилган ҳолда, импорт ва савдо фаолиятини режалаштириш жорий реалликда — иккинчи муҳим вазифага айланди.
