Ҳиндистоннинг Толибон ҳукумати билан сўнгги дипломатик мулоқоти минтақавий геосиёсатда муҳим ўзгаришни ифодалайди. Бу мулоқот Кобулда Толибон ҳокимиятга келганидан кейин Ҳиндистон учун юзага келган стратегик йўқотишлардан сўнг юз берди.

Ҳиндистоннинг Афғонистондаги манфаатлари

Деҳли сўнгги йигирма йил мобайнида Афғонистонга катта сармоя киритди:

• Инфратузилма: Йўллар, электр узатиш тармоқлари, тўғонлар, шифохоналар ва клиникалар қурилиши.
• Таълим ва ҳарбий ҳамкорлик: Афғон талабалари учун минглаб стипендиялар ва афғон зобитлари учун ҳарбий тайёргарлик дастурлари.
• Дипломатик мавжудлик: Ҳиндистон парламентининг янги биноси қурилиши.

Бироқ, 2021 йилда Кобул Толибон қўлига ўтиши билан бу манфаатлар хавф остида қолди. Покистон ва Хитой таъсирининг ортгани эса Деҳлининг хавотирларини янада кучайтирди.

Нега Ҳиндистон Толибон билан мулоқотга киришмоқда?

1. Марказий Осиёга чиқиш

   • Ҳиндистон Покистон ҳудуди орқали транзит имкониятига эга эмас.
   • Деҳли Марказий Осиёга чиқиш учун Эроннинг Чобаҳор портидан фойдаланишни режалаштирмоқда, бу эса Афғонистон орқали юк ташишни тақозо этади.

2. Покистон таъсирини чеклаш

   • Ҳиндистон Толибонни фақат Покистон орқали алоқаларга муҳтож бўлмаган стратегик шерикка айлантирмоқчи.
   • Толибон ҳозирда Покистон билан мураккаб муносабатларга эга. Бу эса Ҳиндистон учун дипломатик имконият яратади.

3. Террорчилик хавфини камайтириш

   • Толибон ҳукумати Ҳиндистонга таҳдид солувчи террорчи гуруҳларга ҳомийлик қилмаслиги керак.
   • Толибон билан мулоқот бу хавфни минималлаштириш имконини беради.

4. Афғонистонда гуманитар таъсирни сақлаб қолиш

   • Ҳиндистон афғон халқини қўллаб-қувватлаш орқали Толибон ҳукуматига босим ўтказиш имкониятига эга.
   • Гуманитар ёрдам орқали мамлакатда ўз нуфузини сақлаб қолмоқчи.

Режалар ва муаммолар

• Ҳиндистон Афғонистон орқали ўз савдо йўлларини кенгайтиришни режалаштирмоқда.
• Толибон билан ишлашда энг катта хавф – бу уларнинг аниқ сиёсий позициясизлиги ва инсон ҳуқуқларига нисбатан муносабати.
• Толибоннинг халқаро ҳамжамият томонидан тан олиниш истаги уларни мулоқотга мажбур қилмоқда.

Ҳиндистон ва Толибон ўртасидаги мулоқот геосиёсий зарурат ва стратегик манфаатлар таъсирида шаклланмоқда. Деҳли Афғонистондаги дипломатик вакуумдан фойдаланиб, ўз манфаатларини ҳимоя қилишни мақсад қилган. Толибон эса сиёсий тан олиниш ва иқтисодий шериклик учун Ҳиндистон билан муносабатларни яхшилашдан манфаатдор.

Бу муносабатлар қандай ривожланиши ҳали ҳам номаълум, бироқ Ҳиндистоннинг Афғонистонга бўлган қизиқиши бу мамлакатнинг Марказий Осиёдаги геосиёсий аҳамиятини яна бир бор тасдиқлайди.