Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси 2025 йил 17 октябрда қабул қилган қарорга кўра, мамлакат бўйлаб 320 та темирйўл объекти — вокзал, станция ва разъезд номлари давлат тили қоида ва меъёрларига мувофиқлаштирилади. Бу ҳақда “Ўзбекистон темир йўллари” ва Транспорт вазирлиги расмий ахборотларида маълум қилинди.
Қарорга мувофиқ, уч ой муддат ичида барча вокзал ва станция пешлавҳалари, ахборот кўрсаткичлари ҳамда расмий ҳужжатлардаги ёзувлар лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосида ёзилиши таъминланади. Масалан, ҳозирча ҳужжатларда “KUNGRAD” деб қайд этилган Қўнғирот станцияси номи энди “QO‘NG‘IROT” тарзида ёзилади. Шунингдек, “ASSAKE” — “ASAKA”, “DJUMA” — “JUMA” деб ўзгартирилади.
Таҳлил: тил ва инфратузилма сиёсатининг кесишув нуқтаси
Бу қарор, аввало, “Давлат тили ҳақида”ги Қонун (1989 йил 21 октябрда қабул қилинган) ҳамда Президентнинг 2020 йилдаги “Давлат тили сиёсати самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони ижросига қаратилган амали қадамдир. Ушбу ҳужжатлар давлат тилининг барча соҳаларда, жумладан транспорт ва инфратузилма тизимида ҳам тўлиқ жорий этилишини кўзда тутади.
Тилшунос олим Абдуғафур Раҳмонов таъкидлашича, жой номларининг давлат тилида тўғри ёзилиши нафақат лингвистик, балки сиёсий ва маданий аҳамиятга эга. Унинг сўзларига кўра, “жой номларини ифодалашда миллий алифбо ва талаффузни сақлаш — суверен давлатнинг маданий мустақиллигини белгилайдиган муҳим омилдир.”
Манбалар ва фактчекинг
“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ расмий маълумотларига кўра (source: railway.uz), бу жараён босқичма-босқич амалга оширилади ва ҳар бир ҳудудий филиал 2026 йил бошига қадар барча кўрсаткичларни янгилашни якунлаши керак.
Транспорт вазирлиги ахборот хизмати маълумотига кўра, номларни ўзгартириш фақат визуал кўриниш билан чегараланмайди — электрон маълумотлар базалари, чипталар тизими ва навигация платформаларида ҳам янгиланишлар амалга оширилади.
Kun.uz таҳририяти текширувига кўра, қарор Қорақалпоғистон Республикаси, барча вилоятлар ва Тошкент шаҳридаги 320 объектни қамраб олади. Рўйхат расмий ҳужжат сифатида Вазирлар Маҳкамаси порталида жойлаштирилган.
Ижтимоий ва иқтисодий таъсир
Тил ислоҳотлари кўп ҳолларда фақат маданий масала деб қабул қилинса-да, бу жараённинг ахборот инфратузилмаси ва туризм соҳасига таъсири ҳам катта. Масалан, халқаро йўловчи чипталарида станция номлари турлича ёзилиши (масалан, “Assake” ёки “Asaka”) жаҳон логистика тизимларида ноаниқликка сабаб бўлиб келаётган.
Транспорт таҳлилчиси Шухрат Саъдуллаев фикрича, “номларнинг ягона давлат стандартига мослашуви йўловчи маълумотларини синхронлаштириш, туризм хариталари ва навигация тизимларида хатоларни қисқартириш имконини беради”.
Контекст: тил сиёсатида изчиллик тамойили
Сўнгги йилларда давлат идоралари, таълим муассасалари ва оммавий ахборот воситаларида давлат тилини тўлиқ жорий этиш сиёсати кучайтирилди. Бу жараён доирасида:
кўчалар ва муассаса номларида кирилл ёки русча вариантлар босқичма-босқич лотин алифбосига ўтказилмоқда;
паспорт, лицензия ва кадастр ҳужжатларида номларнинг бир хил ёзилиши талаб этилаяпти;
2024 йилда 1700 дан зиёд топоним қайта тасдиқланган (Davlat tilini rivojlantirish departamenti).
Хулоса
Темирйўл объектлари номларининг давлат тили меъёрларига мувофиқлаштирилиши — Ўзбекистоннинг тил сиёсатидаги изчил ва амалий қадам ҳисобланади. Бу қарор маданий ўзликни мустаҳкамлаш, давлат тилининг амалий нуфузини ошириш ҳамда халқаро ахборот тизимларида мамлакатнинг ягона имиджини шакллантиришга хизмат қилади.
Шу билан бирга, амалий ижро жараёнида ҳарфий транслитерация, навигация тизимлари ва архив маълумотларидаги мослашув каби техник муаммоларни илмий асосда ҳал қилиш зарурати ҳам бор.
