Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг 15 декабр кунги мажлисида “Солиқ ва бюджет сиёсатининг 2024 йилга мўлжалланган асосий йўналишлари қабул қилингани муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди.
Унга асосан, 2024 йил 1 январдан 2025 йил 31 декабргача бўлган даврда металлар ва углеводородларни қазиб олишни бошлайдиган солиқ тўловчилар учун фойдали қазилмаларни қазиб олиш учун махсус рента солиғини тўлаш тўхтатиб турилади. Бу тартиб металлар ва углеводородларни қазиб олиш бўйича фаолиятнинг бутун даври учун амал қилиши белгиланган.
Бунга қарши эканини билдирган депутат Дониёр Ғаниев бундан 2 йил аввал рента солиғи жорий қилиниши важи билан ер қаъридан олинадиган солиқ ставкалари пасайтирилганини эслатди.
“Рента солиғи жорий қилиниши ҳисобига умумий тушум кўпайиши аргумент сифатида келтирилганди. Мана, орадан 2 йил ўтар-ўтмас яна янги имтиёз билан келишяпти. Амалда қолган солиқ ставкалари пасайган ҳолда қўшилган рента солиғини янги тузилган корхоналар учун умрбодга татбиқ этилишини белгилашяпти. Бу жуда ҳам катта имтиёз.
[Солиқ кодексидаги] 483-моддада одатда вақтинчалик имтиёзлар берамиз. Ҳозир қарайдиган бўлсак, мазкур соҳадаги рақобат муҳитини бузадиган норма кириб кетяпти. Яъники 2024 йил 1 январдан 2025 йил 31 декабргача фаолиятини бошлайдиган тадбиркорларнинг бутун фаолияти учун рента солиғи татбиқ этмаслигини белгилаб беряпмиз. Масалан, 2024 йил конни олган тадбиркор, 2026 ёки 2027 йил фаолиятини бошлаган тадбиркордан устун жиҳатларга эга бўлади, бу рақобат муҳитига салбий таъсир қилади”, деди депутат.
Солиқ қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари Мубин Мирзаевга кўра, ҳозирги кунда атиги битта корхона, у ҳам бўлса НКМК бу солиқни тўлаяпти.
“Бу таклиф Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги ҳамда Ислоҳотлар агентлиги томонидан таҳлил қилиниб, Президент администрациясига киритилган ва маъқулланган. Биз 2 йил муддатга махсус рента тўловларини тўхтатяпмиз. Шу даврдан кейин фаолият олиб борувчи корхоналар солиқ тўлашни бошлашади.
Энди, 2022 йил ва 2023 йилларда давлат бюджетига қанча рента солиғи тўланди, деган савол пайдо бўлиши мумкин. Бугунги кунда бизда битта – Навоий кон металлургия комбинатидан бошқа корхоналар бу солиқни тўламаган. НКМК 2022 йилда 77 млрд сўм, 2023 йилда эса 310 млрд сўм, жами 387 млрд сўм рента солиғи тўлаган. Махсус рента бўлмаган тақдирда ҳам корхоналардан ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ ва фойда солиғи орқали тушумлар ундириб олинади. Ҳозирги ҳолатни инобатга оладиган бўлсак, бу солиқдан бир сўм ҳам бюджетга пул тушгани йўқ, НКМКни инобатга олмаганда”, деди Мубин Мирзаев.
Унинг қўшимча қилишича, кейинчалик рента солиғи бутунлай бекор қилиниши ҳам мумкин.
Дониёр Ғаниев ҳукумат вакилларига ҳозирда ҳеч ким бу солиқни тўламаётган бўлса, нима учун 2 йил олдин қолган солиқ ставкалари пасайтирилганди, дея эътироз билдирди.
“Бекор қилиш билан вақтинчалик имтиёз беришнинг фарқи бор. Агар солиқ бутунлай бекор қилинганида бундай эътироз ҳам бўлмасди. Бунда ҳамма учун бир хил қоида бўлган бўларди. Лекин фақат 2 йил ичида фаолиятини бошлайдиганларга умрбодга имтиёз бериляпти.
Иккинчидан, ўзларингнинг гапларингга ўзларинг тескари чиқяпсизлар. Ҳеч ким бу солиқни тўламади ёки битта корхона тўлади, деб айтяпсизлар. Демак, 2 йил олдин бизни алдаган бўлиб чиқяпсизлар. Сизлар айрим солиқ ставкаларининг пасайтирилишини рента солиғидан қоплаш ҳақида айтгансизлар. Рента солиғининг тўланиши ҳисобига умумий солиқ тушумлари кўпаяди, дегансизлар. Кўриниб турибдики, рента солиғини бир киши тўлаган ёки ҳеч ким тўламаган, биз эса бекорга ер қаъридан фойдаланганлик учун олинадиган солиқ ставкасини пасайтириб, бюджетга тушумларни камайтириб берган бўляпмиз”, деди Дониёр Ғаниев.
Маълумот учун, 2021 йил 1 октябрдан ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ ставкалари қуйидагича камайтирилганди:
- нефт ва табиий газ бўйича 10 фоизгача (олдин нефт учун 20 фоиз, табиий газ учун 30 фоиз бўлган);
- олтин ва мис учун 7 фоизгача (олдин олтин учун10 фоиз, мис учун 10 фоиз бўлган);
- волфрам концентрати учун 2,7 фоизгача (олдин 10,4 фоиз бўлган);
- уран учун 8 фоизгача (олдин 10 фоиз бўлган).
Ўз навбатида, ўша пайтда фойдали қазилмаларни қазиб олганлик учун махсус рента солиғи жорий қилинган.
