Ўзбекистонда интернет қамрови йил сайин кенгаймоқда, аммо рақамлар ортидаги реал манзара қай даражада ҳақиқатга яқин? Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йил январь–август ойларида қишлоқ жойларда яшовчи аҳолининг 93,9 фоизи интернетдан фойдаланган. Бу 2021 йилдаги 72,3 фоиз кўрсаткичга нисбатан сезиларли ўсишдир. Бироқ ушбу ўсишнинг сифат жиҳати ва амалдаги интернет имкониятлари ҳақида саволлар кўп.
Рақамлар манбаи ва фактлар тафтиши
Миллий статистика қўмитаси уй хўжаликлари ўртасида ўтказилган танланма кузатув натижаларини эълон қилди. Кузатувга кўра, интернет фойдаланувчилари улуши қишлоқда 93,9%, шаҳарларда 94,3% ни ташкил этган. Бу маълумот расмий манба — stat.uz сайтида чоп этилган.
Бироқ таҳлилчилар таъкидлашича, ушбу кўрсаткич интернетга уланиш имкониятига эга бўлган, лекин уни мунтазам фойдаланмайдиган аҳолини ҳам ўз ичига олади. Яъни “фойдаланувчи” тушунчаси фақат реал онлайн фаолият эмас, балки техник уланиш имкониятини ҳам англатиши мумкин. Бу эса натижаларни ортиқча оптимистик кўрсатиши эҳтимолини келтириб чиқаради.
Сифат ва тезлик масаласи
Дунё банки ва Халқаро электр алоқа иттифоқи маълумотларига кўра, Ўзбекистонда интернет фойдаланувчилари сони охирги беш йилда икки бараварга кўпайган бўлса-да, интернет тезлиги ҳали ҳам минтақадаги ўртача даражадан паст. 2025 йил август ҳолатига кўра, Speedtest Global Index рейтингида мамлакат 184 давлат орасида 98-ўринни эгаллаган. Бу кўрсаткич интернетга уланганлар сони эмас, балки уланиш сифатининг ўртача даражасини белгилайди.
Шу билан бирга, алоқа соҳасидаги давлат компаниялари қишлоқ жойларда оптик тармоқларни кенгайтиришга катта сармоя киритаётганини маълум қилган. Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги 2024 йил охирига қадар қишлоқ ҳудудлардаги 4 мингдан зиёд аҳоли пунктларига юқори тезликдаги интернет уланишини таъминлаш режасини эълон қилган эди.
Гендер ва ёш кесимидаги таҳлил
Статистика қўмитаси маълумотларига кўра, интернетдан фойдаланувчи аёллар улуши 93,1 фоизни ташкил этган. Бу кўрсаткич қишлоқ жойларида аёллар ва эркаклар ўртасидаги рақамли тенгликнинг яхшиланиб бораётганини кўрсатади. Аммо ёшлар орасида интернет фойдаланиш даражаси катталарга нисбатан анча юқори эканини ҳам кузатиш мумкин — бу тенденция “рақамли авлод” феномени билан изоҳланади.
Интернетдан фойдаланиш ёки шунчаки имконият: рақамлар ҳақиқий манзарани кўрсатадими?
Фактчекинг нуқтаи назаридан муҳим жиҳат — “фойдаланувчи” атамасининг статистик таърифи. Халқаро стандартлар бўйича (ITU таснифига кўра), фойдаланувчи дегани — охирги уч ой ичида интернетга бир марта бўлса ҳам уланган шахс. Шунинг учун “93,9% фойдаланувчи” дегани, ҳар куни интернетда фаол бўлган аҳоли эмас, балки интернетга кириш имконияти ёки эҳтиёж бўлганларни қамраб олади. Буни инобатга олганда, амалдаги рақамли фаоллик реал ҳаётда бундан паст бўлиши эҳтимоли катта.
Иқтисодий ва ижтимоий таъсир
Қишлоқларда интернет қамровининг ортиши таълим, соғлиқни сақлаш, электрон ҳукумат хизматлари ва тадбиркорлик имкониятларини кенгайтираётгани шубҳасиз. Бироқ, интернет сифати паст бўлган ҳудудларда онлайн таълим ёки электрон хизматлардан фойдаланишда қийинчиликлар сақланиб қолмоқда. Шу сабабли, интернет фойдаланувчилар сонининг кўпайиши иқтисодий самара билан мутаносиб бўлмаслиги мумкин.
Хулоса
Расмий маълумотларга кўра, Ўзбекистон қишлоқларида интернет қамрови 94 фоизга яқинлашгани — ижобий тенденция. Бироқ таҳлил шуни кўрсатадики, бу кўрсаткич сифат жиҳатдан ҳали мукаммал эмас. Интернетнинг мавжудлиги унинг барқарор ишлаши ёки тезлигини англатмайди. Шу боис келгусида рақамли инфратузилмани яхшилаш, интернет тезлигини ошириш ва контентга эркин кириш имкониятини кенгайтириш масалалари долзарблигича қолмоқда.
