Ўзбекистонда 2025 йилнинг январь–август ойларида 35,4 трлн сўмлик якка тартибдаги уй-жой қуриш ишлари амалга оширилган. Бу ҳақда Миллий статистика қўмитаси маълумот берди. Қурилиш ҳажми ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 13,3 фоизга ошган.
Шу билан бирга, қурилиш соҳасидаги умумий ишлар ҳажмида шахсий уй-жой қурилиши улуши 18,8 фоизни ташкил этган. Бу кўрсаткич сўнгги уч йилдаги энг юқори даражалардан бири ҳисобланади.
Маълумотлар динамикаси: ўсиш ёки талаб босими?
Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, охирги беш йилда уй-жой қурилиши соҳасида барқарор ўсиш тенденцияси кузатилмоқда. Масалан, 2021 йилда якка тартибдаги қурилиш ишлари 21,7 трлн сўмни ташкил этган бўлса, 2023 йилда бу рақам 31,2 трлн сўмга етган. 2025 йилнинг 8 ойидаги кўрсаткич эса ушбу ўсиш жараёни изчил давом этаётганини кўрсатади.
Бундай ўсишнинг асосий сабаблари сифатида:
аҳоли даромадлари ошиши;
ипотека дастурларининг кенгайиши;
миграция ҳисобига шаҳар ҳудудларида талабнинг кўпайиши;
қурилиш материаллари нархининг узлуксиз ўсиши каби омиллар тилга олинмоқда.
Шу билан бирга, иқтисодчилар фикрича, қурилиш ҳажмининг ўсиши инфляцион босимни ҳам кучайтираётган бўлиши мумкин.
Экспертлар фикри: қурилиш соҳаси ўсиши иқтисодий фаолликнинг кўрсаткичими ёки хавф сигнали?
Иқтисодий таҳлилчи Абдулазиз Раҳмоновнинг таъкидлашича, қурилиш соҳасидаги ўсиш иқтисодий фаолликнинг табиий натижаси бўлса-да, бу ўсиш реал талабга мослашмаган ҳолда кечса, қурилиш инфляцияси хавфини кучайтиради.
Мазкур фикр Ўзбекистон Марказий банки ва Миллий статистика қўмитаси маълумотлари билан ҳам мувофиқ: уларнинг ҳисоботларига кўра, сўнгги икки йил ичида қурилиш материаллари нархи 14–18 фоизга қимматлаган. Бу эса аҳоли даромадларига нисбатан тезроқ ўсиш суръатини кўрсатади.
Эксперт фикрича, “агар аҳоли даромадлари қурилиш суръатларига мос ўсмаса, бозорда сунъий талаб юзага келади ва бу уй-жой бозоридаги барқарорликни издан чиқариши мумкин” (муаллиф билан суҳбат асосида).
Фактчекинг: рақамлар манбаси ва воқеликка мослиги
Манба — Миллий статистика қўмитасининг расмий сайтида эълон қилинган ҳисобот (2025 йил 10 октябр ҳолатида) ушбу рақамларни тасдиқлайди.
Қўшимча текширув — Халқаро молия ташкилотларининг маълумотларига кўра, Ўзбекистонда қурилиш соҳаси ялпи ички маҳсулотдаги улуши 2024 йилда 7,4 фоизни ташкил этган. Бу кўрсаткич 2025 йилда 8 фоизга яқинлашиши кутилмоқда.
Бозор тенденцияси — “CIS Construction Review” нашри маълумотига кўра, Марказий Осиёда уй-жой қурилиши ҳажми 2024–2025 йилларда 12–15 фоиз орасида ўсиш тенденциясида бўлган. Ўзбекистон бу жараёнда етакчи ўринда турибди.
Қурилиш материаллари бозори: нархлар ва таъсир омиллари
Қурилиш соҳасидаги ўсиш қурилиш материаллари нархининг ошиши билан бир вақтда кечмоқда. Масалан, цемент, металл ва изоляция маҳсулотлари нархи йил бошидан бери ўртача 8–10 фоизга қимматлашган. Бу ҳолат қурилиш харажатларини оширгани билан бирга, ички бозордаги таннархни ҳам кўтармоқда.
Бундан ташқари, ҳудудларда қурилиш материаллари етказиб беришдаги логистик муаммолар ҳам айрим лойиҳаларни кечиктирмоқда.
Шаҳар ва қишлоқ кесимидаги қурилиш тенденцияси
Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, қурилишнинг катта қисми шаҳар ҳудудларига тўғри келади — умумий ҳажмнинг қарийб 68 фоизи. Қишлоқ ҳудудларида эса уй-жой қурилиши кўпинча шахсий маблағлар ва мигрантлар жўнатмалари ҳисобига амалга оширилади.
Мутахассислар таъкидлашича, бу ҳолат шаҳар ва қишлоқлар ўртасидаги иқтисодий фарқни кучайтиради. Демак, уй-жой қурилиши ўсиши билан бирга, ижтимоий тенгсизлик муаммоси ҳам долзарб бўлиб бормоқда.
Хулоса: рақамлар ортидаги ифода
Ўзбекистонда уй-жой қурилиши ҳажмининг ошиши мамлакат иқтисодиётидаги фаол сармоявий ҳаракатни акс эттиради. Аммо бу ўсишнинг барқарор бўлиши учун қурилиш соҳаси инфляция, нархлар барқарорлиги ва реал талаб билан мутаносиб ривожланиши муҳим.
Демак, қурилишдаги ҳар бир ўсиш рақамини фақат иқтисодий фаоллик эмас, балки ижтимоий барқарорлик ва бозор мувозанати нуқтаи назаридан ҳам таҳлил қилиш зарур.
