Россия Давлат думаси фуқароларни йил давомида — 1 январдан 31 декабргача — ҳарбий хизматга чақириш имконини берадиган қонунни қабул қилди. Бу қарор Россиядаги ҳарбий бошқарув тизимидаги энг жиддий ислоҳотлардан бири бўлиб, мамлакат мудофаа сиёсатидаги янги босқични бошлаб бермоқда.

Янги тизим нимани англатади

Қонунга кўра, ҳарбий комиссарликлар эндиликда фуқароларни йилнинг исталган вақтида тиббий ва психологик кўрикдан ўтказиши, чақирув комиссиялари йиғилишларини ташкил этиши мумкин бўлади. Бироқ хизматга жўнатиш жадвали ўзгармайди: чақирилувчилар ҳамон йилига икки марта — 1 апрелдан 15 июлгача ва 1 октябрдан 31 декабргача — жўнатилади.

Шу билан бирга, чақирув қоғозлари эндиликда аниқ ойларга боғланмаган ҳолда йил давомида юборилади. Бу эса фуқароларга хизматга тайёргарлик кўриш давомида маълум ноаниқликни келтириб чиқариши мумкин.

Қонуннинг мақсади

Қонун ташаббускорларининг таъкидлашича, бу ўзгаришнинг асосий мақсади — ҳарбий чақирув комиссияларига тушаётган маъмурий юкни енгиллаштириш, чақирувчиларни танлашда сифатни ошириш ва ҳарбий хизматга муносиб фуқароларни саралаш имкониятини кенгайтиришдир.

Россия Давлат думаси Мудофаа қўмитаси аъзоси Андрей Картаполовнинг сўзларига кўра, “янги тизим чақирув ишларини йил давомида босқичма-босқич ташкил этишга, фуқаролар билан ишни тизимли ва тартибли олиб боришга хизмат қилади”.

Электрон чақирув варақлари ва эркинлик масаласи

Қонунга иккинчи ўқишда киритилган муҳим ўзгаришлардан бири — электрон чақирув варақларининг амал қилиш муддати 30 кун билан чекланиши. Илгари бундай чақирувлар чексиз муддатга амал қилган ва бу ҳолат кўплаб фуқароларнинг чет элга чиқиш ҳуқуқини чеклаб қўйганди.

Ҳарбий ҳуқуқшунослар бу нормани “ҳуқуқий мувозанатни тиклаш чораси” сифатида баҳоламоқда. Масалан, Санкт-Петербург университети ҳуқуқшуноси Сергей Мельников таъкидлаганидек: “Электрон чақирувнинг чексиз амал қилиши фуқароларнинг ҳаракат эркинлигини ҳуқуқий жиҳатдан асоссиз чекларди. Янги 30 кунлик қоида тизимни инсон ҳуқуқларига мослаштиради”.

Амалдаги натижалар ва эҳтимолий оқибатлар

Россияда ҳар йили тахминан 250 минг фуқаро муддатли ҳарбий хизматга чақирилади (Росстат маълумоти, 2024). Янги тизим қабул қилингач, бу жараён йил давомида тенг тақсимланиши кутилмоқда. Бу орқали ҳарбий комиссариатлар ёзги ва кузги чақирув даврларидаги юкни камайтиради.

Бироқ мутахассислар фикрича, бундай “давомий чақирув режими” фуқароларда доимий руҳий тайёрлик ҳолатини сақлаб туришни талаб қилади. Бу эса меҳнат бозоридаги барқарорликка таъсир кўрсатиши мумкин. Россия Иқтисодиёт мактаби таҳлилчиси Антон Сидоровнинг айтишича: “Ёшлар хизмат чақируви хавфи сабаб узоқ муддатли иш шартномаларига киришишдан эҳтиёт бўлиши мумкин. Бу меҳнат бозори фаоллигига таъсир этмай қолмайди”.

Қонуннинг геосиёсий фонида

Аналитиклар бу ислоҳотни Россиянинг умумий ҳарбий стратегияси билан боғлашмоқда. Украинадаги узоқ давом этаётган ҳарбий ҳаракатлар ва геосиёсий кескинликлар шароитида Россия армиясининг мобилизацион тайёрлигини юқори даражада ушлаб туриш давлат сиёсатининг устувор йўналишига айланди.

Бир қатор ғарб нашрлари — жумладан, Reuters ва The Guardian — қонунни “масъулиятли сафарбарликка тайёргарликнинг ҳуқуқий босқичи” деб атади. Россия томони эса буни “режали модернизация” сифатида тақдим этмоқда.

Хулоса

Янги чақирув тизими Россияда ҳарбий хизматни ташкил этишни самаралироқ қилишга қаратилган бўлса-да, у фуқароларнинг ҳуқуқий эркинлиги, меҳнат бозори ва жамиятдаги руҳий барқарорликка муайян таъсир кўрсатиши мумкин.

Қонун ҳозирча амалга татбиқ этиш босқичида, аммо у Россиядаги ҳарбий хизмат тизимидаги энг муҳим ислоҳотлардан бири бўлиши кутилмоқда. Шу билан бирга, унинг амалий натижаларини баҳолаш учун камида бир йиллик статистика ва фуқаролар фикри таҳлили зарур бўлади.