Ўзбекистонда янги ташкил этиладиган пулли йўлларда ҳайдовчиларга 150 км/соат тезликда ҳаракатланишга рухсат берилиши ҳақидаги хабар кенг муҳокамага сабаб бўлди. Бу маълумот “Автомобиль йўллари қўмитаси бош юрисконсулти Ҳасан Умаровнинг баёнотига” асосланган бўлса-да, бугунча бундай тезлик ҳуқуқий жиҳатдан расман тасдиқланмаган.
1. Қонун ҳали қабул қилинмаган
Автомобиль йўллари қўмитаси ҳақиқатан ҳам “Автомобиль йўллари тўғрисида”ги қонуннинг янги таҳририда пулли йўллар учун алоҳида нормалар киритилаётганини маълум қилган. Бироқ мазкур ҳужжат ҳозирча қабул қилинмаган, у фақат қонун лойиҳаси шаклида муҳокамада турибди.
Қонун лойиҳаси қабул қилингач, фақат шунда Ҳукумат томонидан йўл ҳаракати қоидаларига тегишли ўзгартишлар киритилиши мумкин. Демак, бу босқичда “150 км/соат тезликка рухсат берилди” деган баёнотни аниқ тасдиқ сифатида қабул қилиш асоссиз.
2. Амалдаги қонунчиликда чегара — 120 км/соат
Ҳозирги кунда Ўзбекистондаги йўл ҳаракати қоидаларига мувофиқ, автомагистралларда максимал тезлик 120 км/соатдан ошмаслиги керак. Бу меъёр Адлия вазирлиги томонидан тасдиқланган ва ҳозирча ўз кучида.
150 км/соат тезликда ҳаракатланишга рухсат бериш учун қуйидаги икки қадам амалга оширилиши шарт:
“Автомобиль йўллари тўғрисида”ги қонуннинг янги таҳрири қабул қилиниши.
Йўл ҳаракати қоидаларига тегишли бандни ўзгартириш ёки қўшимча киритиш.
Бу жараён ҳали бошланмаган, демак, 150 км/соат тезлик ҳақидаги хабар — эҳтимолий режа холос.
3. Инфратузилма ва хавфсизлик масаласи
150 км/соат тезликда ҳаракатланиш учун йўллар нафақат сифатли асфальт билан, балки йўл хавфсизлигини таъминлайдиган технологик жиҳозлар билан ҳам таъминланган бўлиши керак.
Йўл муҳандислари фикрига кўра, бу даражадаги тезликка рухсат бериш учун камида қуйидаги шартлар бажарилиши лозим:
Йўлда автоматлаштирилган тезлик назорати тизимлари (AI radar, траектор мониторинг) жорий этилиши;
Йўл сирти сифати халқаро стандартлар даражасида бўлиши;
Ҳайдовчилар учун авария ҳолатларига қарши тезкор хизматлар ташкил этилган бўлиши.
Шу нуқтаи назардан, бугунги кунда Ўзбекистондаги йўл инфратузилмаси 150 км/соат тезлик учун тўлиқ тайёр эмас, бу ҳақда Транспорт вазирлиги ҳам расман изоҳ бермаган.
4. Тўловлар ва иқтисодий асослар
Ҳасан Умаров билдирганидек, пулли йўлларда ҳаракатланиш тўлови “ҳукумат тасдиқлайдиган методика асосида” ҳисобланади. Унинг айтишича, дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 200 км масофага тўлов тахминан 100 минг сўм бўлиши мумкин.
Аммо бу рақам ҳам расмий қарор эмас. Нархлар ва ставка чегаралари ҳали ваколатли идоралар томонидан тасдиқланмаган, шунинг учун ҳозирги маълумотлар фақат лойиҳа босқичидаги баҳоларни ифодалайди.
5. Халқаро тажриба: 150 км/соат — фақат махсус йўлларда
Европанинг айрим давлатларида (масалан, Германиянинг “Autobahn” тизимида) айрим участкада чегарасиз тезликка рухсат берилади. Бироқ бу фақат техник жиҳатдан идеал, хавфсизлик жиҳозлари билан таъминланган магистралларда амалга оширилади.
Ўзбекистонда эса бу даражадаги тизимни йўлга қўйиш учун ҳали йирик сармоя ва технологик тайёргарлик талаб этилади.
Хулоса: даъво қисман ҳақиқат, лекин ҳозирча амалий эмас
150 км/соат тезлик ҳақидаги хабарнинг асосида реал қонунчилик ташаббуси бор, лекин бу нормалар ҳали қонун даражасига етмаган. Шу сабабли, бу даъвони “ҳақиқат” деб эмас, балки “режалаштирилаётган имконият” деб баҳолаш тўғри бўлади.
Фактлар асосида айтиш мумкинки, ҳозирча Ўзбекистондаги ҳеч қайси йўлда 150 км/соат тезликка расман рухсат берилмаган.
