Афғонистон ва Покистон чегарасида сўнгги кунларда қуролли тўқнашувлар кучайди. Ҳар икки давлат бир-бирини чегарабузарлик ва террорчиларга ёрдам беришда айбламоқда. “Толибон” ҳукумати Афғонистон шимолидаги тоғли ҳудудларда Покистон қўшинларига қарши зарбалар берганини тасдиқлади. Ҳодиса ҳақидаги маълумотлар BBC, Reuters ва Al Jazeera каби халқаро манбалар томонидан тасдиқланган бўлса-да, қурбонлар сони ҳақида аниқ маълумот ҳали эълон қилинмаган.
Покистоннинг позицияси ва расмий баёнотлар
Покистон Ички ишлар вазири Моҳсин Нақви Афғонистон томонини “ғаразли ҳаракатлар”да айблаб, ҳужумлар тинч аҳолига қарши амалга оширилганини билдирди. Reuters агентлиги хабарига кўра, Нақви Афғонистон ҳудудидан келган зарбаларга жавоб чоралари кўрилишини маълум қилган.
Покистон ҳукумати Кобулни сўнгги йилларда мамлакат ҳудудида фаолият юритаётган TTP (Tehrik-i-Taliban Pakistan) гуруҳига бошпана берганликда айблайди. Бу гуруҳ 2023–2025 йиллардаги бир қатор терактлар учун жавобгар деб топилган.
“Толибон”нинг муносабати ва рад этишлар
Афғонистон Ташқи ишлар вазирлиги Покистоннинг айбловларини рад этиб, бу ҳужумлар “суверенитетни ҳимоя қилишга қаратилган жавоб операцияси” эканини билдирди. “Толибон” маълумотига кўра, Афғонистон ҳаво ҳудуди бузилган ва чегарага яқин жойдаги бозор бомбардимон қилинган. Бу ҳақда TOLOnews телеканали 2025 йил 9 октябрда хабар берди.
Шу билан бирга, Афғонистон ҳукумати чегарадаги ҳарбий ҳаракатларни “кўп йиллик низонинг бир қисми” сифатида баҳоламоқда.
Чегара низоларининг тарихий замини
Афғонистон–Покистон чегарасидаги низолар янги ҳодиса эмас. Бу минтақадаги тортишувлар асосан Дуранд чизиғи атрофида юз бериб келади. 1893 йилда Британия ҳукумати белгилаган бу чизиқ Афғонистон томонидан ҳеч қачон расман тан олинмаган.
Шу сабабли чегаранинг катта қисми — хусусан, Кур, Хайбер-Пахтунхва ва Балоҷистон ҳудудлари — икки давлат учун ҳам ҳарбий ва сиёсий жиҳатдан сезгир минтақалар ҳисобланади.
Мутахассислар фикри: хавфнинг иқтисодий ва сиёсий илдизлари
Лондон марказидаги International Crisis Group таҳлилчиси Грэм Смитнинг таъкидлашича, Афғонистон ва Покистон ўртасидаги зиддиятлар фақат чегара ёки террорчилик масаласи билан чекланмайди.
“Бу тўқнашувлар — икки ҳукуматнинг ички босимларга жавоби. Покистон иқтисодий инқирозда, Афғонистон эса халқаро тан олишни кутмоқда. Чегарадаги кескинлик ҳар икки тараф учун сиёсий 'қурбонлик майдони' бўлиб хизмат қилмоқда”, — дейди Смит.
Шу билан бирга, BBC Monitoring таҳлилчилари таъкидлайди: Покистон чегара хавфсизлигини кучайтириш учун 2024 йилда 260 километрлик девор қуришни бошлаган, аммо бу тадбир тўқнашувларни тўхтатмаган.
Фактлар билан текширув: воқеа қай даражада тасдиқланган?
BBC ва Reuters манбалари — Афғонистон томони Покистонга қарши ҳаво зарбалари берганини расман эътироф этганини тасдиқлади.
Покистон расмий баёноти — Ички ишлар вазирлиги орқали берилган, “тинч аҳоли қурбон бўлгани” ҳақидаги маълумот ҳали мустақил манбалар томонидан тасдиқланмаган.
TOLOnews маълумоти — Афғонистон ҳудудидаги бозорга ҳаводан зарба берилгани ҳақидаги маълумот ҳам ҳозирча тасдиқланмаган, аммо маҳаллий журналистлар видеолавҳаларни тақдим этган.
Яъни, ҳозирча ҳар икки давлатнинг даъволарида маълум сиёсий позициялар бор ва ҳеч бири тўлиқ мустақил тасдиқдан ўтмаган. Бу ҳолат чегарадаги воқеа ҳақидаги маълумотларни эҳтиёткорлик билан баҳолаш зарурлигини кўрсатади.
Хулоса
Афғонистон ва Покистон чегарасидаги қуролли тўқнашувлар нафақат ҳарбий, балки геосиёсий илдизларга эга. Ҳар икки давлатнинг расмий маълумотлари бир-бирига зид, шу боис воқеанинг ҳақиқий кўламини фақат мустақил халқаро кузатувчилар орқали аниқлаш мумкин бўлади.
Шунингдек, иккала ҳукумат ҳам ички сиёсий босимни ташқи низолар орқали юмшатишга уринмоқда, бу эса чегара хавфини янада кучайтиради. Минтақадаги барқарорлик учун томонлар ўзаро ахборот очиқлигини ва халқаро воситачиликни қабул қилиши зарур.
