Geo News телеканалининг 11 октябр куниги хабарларига кўра, Покистон қўшинлари Афғонистон билан чегарадаги тўқнашувлардан сўнг 19 та чегара пунктини эгаллаб олган. Манбаларнинг таъкидлашича, Афғонистон томонидан қилинган ўқ очишларга жавобан Покистон артиллерия, дрон ва танклар орқали ҳарбий амалиёт бошлаган.
Бироқ, бу маълумотлар расмий манбалар томонидан тўлиқ тасдиқланмаган. Афғонистон Мудофаа вазирлиги воқеани “Покистоннинг ҳаво ҳудудини бузишига жавоб” сифатида изоҳлаган, аммо Покистон ҳукумати ҳозирча расмий баёнот бермаган.
Ҳарбий манёврми ёки чегара муаммоси?
Geo News’нинг хавфсизлик тизимидаги манбаси таъкидлашича, Афғонистон томонидаги “Толибон” кучлари чегара назорат пунктларига ҳужум уюштирганидан кейин, Покистон “жангари гуруҳлар бошпаналари”га қарши мақсадли амалиёт ўтказган.
Покистон армияси бу амалиётни “тинч аҳолига қарши уруш эмас”, балки “терроризмга қарши зарурий чора” деб таърифлаган. Шу билан бирга, Reuters ва Al Jazeera каби халқаро агентликлар 11 октябр куни воқеага оид мустақил тасдиқловчи маълумотларни топа олмаганини маълум қилди.
Афғонистоннинг жавоби ва минтақавий хавф
Афғонистон муваққат ҳукумати (Толибон) 10 октябр куни Покистонни ҳаво ҳудудини бузганликда айблади. Шундан кейин Tolo News телеканали Афғонистон ҳаво кучлари Покистон билан чегарадош ҳудудларда жавоб зарбалари бергани ҳақида маълумот тарқатди.
Афғонистон Мудофаа вазирлиги эса 11 октябр куни “операция якунланди, чегарадаги вазият назорат остида” деган баёнот билан чиқди.
Бу икки давлат ўртасидаги чегара — Дуранд чизиғи — XIX асрдан бери баҳсли ҳудуд ҳисобланади. 2021 йилда “Толибон” ҳокимиятга келгач, чегара хавфсизлиги масаласи янада кескинлашган. Мутахассислар фикрича, бу можаро “ички сиёсий босимни ташқи хавф билан оқлаш уриниши” бўлиши ҳам мумкин.
Фактлар ва текширув натижалари
Geo News маълумотлари Покистон расмий идоралари томонидан ҳали тасдиқланмаган. Бу маълумотлар асосан манбаларга таяниб берилган.
Tolo News ва Afghanistan Times манбалари воқеани Афғонистоннинг жавоб зарбаси сифатида талқин қилган, яъни бу — икки томонлама муносабатлардаги маълумотлар келишмовчилигини кўрсатади.
BBC Monitoring маълумотига кўра, жорий пайтда чегара ҳудудларидаги фуқаролар эвакуация қилинмаган ва халқаро ташкилотлар ҳозирча инқироз ёки гуманитар офат ҳақида билдиришмаган.
Демак, бу вазиятни тўлиқ уруш деб баҳолаш эрта — ҳар икки давлат ҳозирча фақат чегара хавфсизлиги ва террорчиликка қарши ҳаракат ҳақида гапирмоқда.
Мутахассислар фикри
Тинчлик ва хавфсизлик бўйича таҳлилчи Ҳомидулло Саидовнинг фикрича, “Бу можаро ҳарбий жиҳатдан кўпроқ куч намойиши бўлиб, у дипломатик босим орқали ҳал этилади. Афғонистон ва Покистон учун уруш нафақат иқтисодий, балки сиёсий инқирозни ҳам кучайтиради.”
Иқтисодчи Фарид Носиров эса шундай дейди: “Покистон ҳозир ички хавфсизлик муаммолари билан банд. Афғонистон билан очиқ уруш бошланиши унга фойда келтирмайди. Бу ерда асосий сабаб — чегара хавфсизлигини таъминлаш ва жангари гуруҳларни назоратга олиш.”
Хулоса
Ҳозирча Афғонистон ва Покистон ўртасидаги воқеаларни тўлиқ уруш деб баҳолаш учун асос етарли эмас. Мавжуд маълумотлар ҳар икки тарафнинг турлича талқинига асосланган. Бу ҳолат, эҳтимол, чегара хавфсизлиги ва “Толибон” фаолияти атрофидаги навбатдаги кескинлашув бўлиши мумкин.
Минтақавий барқарорлик нуқтаи назаридан энг муҳим жиҳат — томонлар расмий мулоқот йўлини қайта тиклаши ва чегарадаги ҳарбий ҳаракатларни чеклаши ҳисобланади.
