Покистон ва Афғонистон ҳукуматлари 48 соатлик оташкесим тўғрисида келишувга эришди. Бу ҳақда Al Jazeera ва Reuters агентликлари маълум қилди. Келишув маҳаллий вақт билан чоршанба куни кечқурун кучга кирган бўлиб, ҳар икки томон музокаралар орқали можарони дипломатик йўл билан ҳал этиш ниятида эканини билдирган. Бироқ таҳлилчилар бу жараённи “вақтинчалик нафас олиш” деб баҳоламоқда — чунки зиддиятнинг илдизи геосиёсий ва хавфсизлик муаммолари билан боғлиқ.
Воқеа моҳияти
Reuters агентлигининг ёзишича, отишмалар ва ҳаво зарбалари натижасида ҳар икки томонда ўндан ортиқ ҳарбий ва тинч аҳоли вафот этган, 100 дан зиёд киши жароҳат олган. Натижада Спин-Болдок чегара йўли вақтинча ёпилган — бу йирик савдо оқимини тўхтатган.
Покистон ҳукумати Афғонистон ҳудудидан террорчилар ҳужумлари уюштирилаётганини даъво қилмоқда. Афғонистон томони эса Покистон ҳарбий ҳаво кучларини ҳудудий суверенитетни бузганликда айбламоқда. Бу айбловлар илк марта эмас — охирги икки йил ичида икки давлат чегарасида камида беш марта қуролли тўқнашув қайд этилган.
Геосиёсий контекст
Покистон ва Афғонистон муносабатлари тарихан мураккаб. 1947 йилдан буён Дюранд чизиғи деб аталган чегара масаласи ечимсиз қолмоқда. Бу чизиқ Британия мустамлака даврида ўтказилган бўлиб, Афғонистон ҳукумати уни ҳеч қачон расман тан олмаган. Албатта, бу масала икки давлат муносабатларида доимий низо манбаига айланган.
Al Jazeera маълумотича, жорий келишув Қобул ва Исламабод вакиллари ўртасида хавфсизлик масалаларини муҳокама қилиш чоғида бошланган. Ҳар икки давлат “дипломатик каналлар орқали узоқ муддатли ечим излаш” ниятини билдирган бўлса-да, ҳозирча расмий тинчлик битими ёки қўшма баёнот қабул қилинмаган.
Иқтисодий таъсир
Покистонда яқинда Халқаро валюта жамғармаси (IMF) билан 1,2 миллиард долларлик молиявий ёрдам келишуви имзоланган эди. Лекин чегарадаги ҳарбий зиддиятлар савдо операцияларини чеклаши ва логистика харажатларини ошириши орқали бу жараёнга салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
BBC Monitoring таҳлилчилари таъкидлашича, Афғонистон учун ҳам бу тўқнашув оғир оқибатларга эга: мамлакат иқтисоди санкциялар ва халқаро ёрдам етишмаслиги сабаб инқироз ҳолида. БМТ маълумотларига кўра, 2025 йилда Афғонистон аҳолисининг камида 10 миллион нафари озиқ-овқат ёрдамига муҳтож бўлади. Бундай шароитда ҳарбий зиддиятлар гуманитар инқирозни янада кучайтиради.
Ахборот хавфсизлиги ва маълумотлар етишмаслиги
Халқаро ташкилотлар Афғонистондаги ахборот оқими кескин чекланганини қайд этмоқда. Reporters Without Borders ҳисоботига кўра, Толибон ҳукумати даврида 80 фоиздан ортиқ маҳаллий оммавий ахборот воситалари ёпилган, чегара ҳудудларида эса интернет тақсимоти жуда суст. Бу маълумот алмашиш ва фактларни мустақил текширишни деярли имконсиз ҳолга келтиради.
Манбаларни тафтиш
Al Jazeera (13 октябрь 2025) — музокаралар натижасида 48 соатлик оташкесим ҳақида хабар берган; икки томон ҳам “бир-бирининг ташаббусини қўллаб-қувватлаганини” таъкидлаган.
Reuters (13 октябрь 2025) — чегарадаги қуролли тўқнашувлар оқибатида 10 ҳарбий ва тинч аҳоли қурбон бўлганини, 100 дан ортиқ киши жароҳат олганини аниқ манбалар орқали тасдиқлаган.
БМТ Инсонпарварлик бошқармаси (OCHA) — Афғонистондаги 10 миллион аҳоли озиқ-овқат ва тиббий ёрдамга муҳтожлигини қайд этган (2025 йил сентябрь ойи ҳисоботи).
Бу манбаларнинг барчаси очиқ ва текширилган маълумотларга таянади, бу эса хабарнинг ишонч даражасини юқори қилади.
Хулоса
48 соатлик оташкесим — икки қўшни давлат ўртасидаги узоқ йиллик зиддиятни ҳал этиш учун кичик қадам. Бироқ тарихий, сиёсий ва иқтисодий омиллар инобатга олинса, бу жараённинг узоқ муддатли натижа бериши шубҳали. Афғонистондаги ички беқарорлик ва Покистоннинг хавфсизлик ташвишлари чегара можаросини қайта авж олдириши мумкин. Шу сабабли, тинчлик фақат вақтинчалик нафас эмас, балки муаммонинг илдизини ҳал этиш орқали барқарор йўлга қўйилгандагина таъминланади.
