Жиззах вилоятида кучли таъсир қилувчи дори воситаларининг ноқонуний савдоси фош этилди.
Бош прокуратура ҳузуридаги Департаментнинг Зафаробод ва Мирзачўл туман бўлимлари ИИБ ходимлари билан ҳамкорликда ўтказган тезкор тадбирлар натижасида икки нафар фуқаро — А.А. ва Ж.М. қўлга олинди. Улар мос равишда 1 800 дона “Слимминг 30” ва 14 қути “Омнадрен 250” дори воситаларини қонунга хилоф равишда сотгани аниқланган.

Тергов маълумотларига кўра, мазкур дорилар таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлиб, улар соғлиқ учун жиддий хавф туғдириши мумкин. Ҳолат юзасидан Жиноят кодексининг 251-1-моддаси бўйича иш қўзғатилиб, суриштирув ҳаракатлари бошланган.

Ноқонуний дори савдоси — янги форматдаги таҳдид

Сўнгги йилларда дори воситаларининг назоратсиз савдоси нафақат Жиззахда, балки мамлакатнинг бир қатор ҳудудларида ҳам қайд этилмоқда. Бош прокуратуранинг 2024 йилги ҳисоботига кўра, Ўзбекистон бўйлаб 1 200 дан зиёд ноқонуний дори айланмаси ҳолатлари аниқланган.
Фармацевтика агентлиги маълумотларига кўра, шуларнинг 40 фоизи “соғломлаштирувчи” дори воситалари билан боғлиқ бўлган — яъни аҳолининг тез натижа кутувчи психологиясидан фойдаланган ҳолда фаолият юритувчи фуқаролар томонидан амалга оширилган.

“Слимминг 30” ва “Омнадрен 250” каби дори воситалари спортчилар ёки тез вазн йўқотишни хоҳловчи фойдаланувчилар орасида кенг тарқалган. Бироқ, Давлат фармакологик қўмитаси бу препаратларни рецептсиз сотишни таъқиқлаган — улар ортиқча миқдорда қабул қилинганда гормонал мувозанат ва юрак фаолиятига таъсир кўрсатиши мумкин.

Савол: Нима учун бундай ҳолатлар ҳали ҳам учрамоқда?

Мутахассислар фикрича, бунинг асосий сабаби — назорат тизимининг етарли даражада самарали эмаслиги ва аҳолининг тиббий маданияти пастлиги.
"Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги маркази" давлат муассасаси директори Агзам Нартаев  таъкидлайди:

“Аҳоли дорини шифокор тавсиясисиз олишни одат қилган. Бозордаги назоратсиз савдо нуқталари ва интернет орқали сотув каналлари буни янада кучайтирмоқда.”

Бош прокуратуранинг Департаменти ҳам бу фикрни тасдиқлаб, охирги уч йилда интернет орқали дори сотиш ҳолатлари 2,5 баробарга ошганини маълум қилган.

Тенденциянинг хавфи

Кучли таъсир қилувчи дори воситалари — бу гиёҳванд моддалар сирасига кирмайди, аммо улар организмда физиологик ўзгаришларни келтириб чиқаради. Бундай воситаларни назоратсиз қабул қилиш асаб тизими бузилиши, юрак аритмияси ва гормонал мувозанат издан чиқишига сабаб бўлиши мумкин.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотича, 2023 йилда кучли таъсир қилувчи дори воситаларини нотўғри қабул қилиш натижасида 560 дан зиёд шошилинч ҳолат қайд этилган.

Масала ечими нимада?

Таҳлилчилар фикрича, масала фақат жазо орқали эмас, балки ахборот ва тарғибот орқали ечилмоғи лозим.
Биринчидан, дори воситаларини сотувчи ҳар бир онлайн платформа ва дорихона рўйхатга олиниши ва мониторингдан ўтиши керак.
Иккинчидан, аҳоли орасида тиббий маданиятни ошириш — шифокор тавсиясисиз дори қабул қилиш хавфларини тушунтириш муҳим.
Учинчидан, маҳаллий даражада назорат органларига фармацевтик инспекция ваколатларини кенгайтириш тавсия этилади.

Жиззахдаги мазкур ҳолат, шубҳасиз, тизимли муаммонинг бир қисми. Лекин унинг фош этилиши — назорат кучайтираётганидан далолат.

Хулоса

Жиззахда фош этилган ноқонуний дори савдоси — соғлом жамият тамойилларига таҳдид солувчи ҳолат. Бу фақат ҳуқуқий масала эмас, балки ижтимоий онг муаммосидир.
Давлат органлари, тиббий жамоатчилик ва ОАВ биргаликда ҳаракат қилмаса, “кучли таъсир қилувчи” воситаларнинг ноқонуний айланмаси келгусида яна кўпайиши мумкин.
Шундай экан, бу каби воқеаларни фош этиш билан чекланмасдан, уларнинг илдизини бартараф этиш — жамият учун долзарб вазифадир.