Ерда ҳаётнинг илк белгилари 3,3 миллиард йил олдин шаклланган бўлиши мумкин — Карнеги фан институти олимлари сунъий интеллект ёрдамида олинган янги геокимёвий таҳлиллар шундай натижа берди. Бу хулоса инсониятнинг ҳаёт қай пайтда ва қандай шароитда вужудга келгани ҳақидаги тасаввурларини кескин ўзгартиради, чунки шу пайтгача илк биологик излар фақат 1,7 миллиард йилгача бўлган жинслардагина аниқланганди. Яъни, янги маълумотлар ҳаёт тарихи ҳақидаги умумий сульфатига камида 1,5 миллиард йил қўшади.

Олимлар қўллаган янги усулнинг марказида сунъий интеллект турибди. Алгоритм қадимги тоғ жинсларида қолган молекуляр изларни таҳлил қилиб, тирик организмлар фаолияти натижасида юзага келадиган ўзига хос кимёвий “акс-садо”ни аниқлашга ёрдам берди. Мазкур излар инсон кўзига кўринмайди, анъанавий лаборатория таҳлиллари ҳам уларни ажратиб бера олмайди. Аммо AI ва замонавий спектрал усуллар уйғунлиги бир вақтлар “пинҳон” бўлиб келган биоген сигналларни кўринарли қилди.

Тадқиқотнинг етакчи муаллифи Роберт Хейзеннинг таъкидлашича, сунъий интеллектнинг вазифаси маълумотни фақат йиғиш эмас, балки унинг ортидаги биологик жараёнларни таниб олишдир. Унинг сўзларига кўра, геокимёвий маълумотлар тўплами ҳар доим ҳам тўғри талқин қилинмаган, чунки улардаги таркибий аломатлар биоген ёки абиоген манбаларга тегишли эканини ажратиш мураккаб вазифа бўлиб келган. Янгиланган алгоритм эса бундай фарқни 90 фоизга яқин аниқликда таний олади.

Тадқиқот жараёнида олимлар тўрт юздан ортиқ намуна — қадимги базалтлар, чўкма қатламлар ва фотосинтезга оид келиб чиқиши гумон қилинган минералларни таҳлил қилди. Ушбу намуна қисми Жанубий Африка Республикаси ва Эсватини чегарасидаги Йозефсдал ҳудудидан олинган бўлиб, уларнинг ёши 3,3 миллиард йилдан кўпроқ экани маълум. Ана шу жинсларда ҳаётга хос химиявий комбинациялар аниқланди. Бу — Ерда биологик жараёнлар ойдинлашган энг қадимги сигналлар сифатида қайд этилди.

Яна бир муҳим топилма — фотосинтез белгилари. Олимлар Куруман ҳудудидаги 2,5 миллиард йиллик жинсларда фотосинтезловчи илк организмларнинг изларини топишди. Аниқланишича, бу жинсларда кислород ҳосил бўлишининг илк молекуляр аломатлари мавжуд. Демак, фотосинтез жараёни ҳақидаги илк маълумотлар ҳам олдинги хулосалардан эртароқ даврга тегишли.

Фотосинтезнинг пайдо бўлиши Ер тарихидаги энг улкан бурилиш нуқталаридан бири ҳисобланади. Бу жараён атмосферада кислород йиғилишининг бошланишига, кейинчалик эса мураккаб организмларнинг вужудга келишига олиб келган. Янги тадқиқот фотосинтез тарихи кутилгандан анча узоқ илдизларга эга эканини кўрсатди. Бу, ўз навбатида, Ердаги экологик тизимлар ривожи ҳам олдин ўйланганидан эртароқ бошланганини англатади.

Албатта, топилмалар барча илмий жамоатчиликда дарҳол бирдай қабул қилинмайди. Геология ва биология соҳасидаги баъзи олимлар янги маълумотларни кенг масштабда тасдиқлаш учун янада катта далиллар кераклигини таъкидлашмоқда. Айрим мутахассислар “биоген сигнал” тушунчаси сунъий интеллект орқали аниқланганда ортиқча талқинга мойил бўлиши мумкинлигини қайд этмоқда. Бироқ тадқиқотчилар ўз методикасига ишонч билдириб, кейинги босқичда топилмаларни турли лабораторияларда қайта-қайта синовдан ўтказиш режалаштирилганини айтишди.

Шу билан бирга, янги натижалар Марс ёки Европа каби бошқа сайёраларда ҳаёт изларини қидиришда ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлади. Агар AI Ердаги энг қадимги биоген сигналларни топа олса, у космик тадқиқотларда ҳам молекуляр изларни биологик ёки абиоген манбадан эканини аниқлашда қўл келиши мумкин.

Хулоса қилиб айтганда, Ерда ҳаётнинг пайдо бўлиши ҳақидаги илмий тасаввурлар яна бир бор янгиланмоқда. Сунъий интеллект муҳим илмий жиҳат — биологик жараёнларнинг молекуляр изларини танишда янги мосламага айланмоқда. Тадқиқотнинг кейинги босқичлари ҳаёт тарихи ҳақида янада аниқ тасаввур беради.