2026 йилдан бошлаб Ўзбекистонда йирик корхоналар ўз ишчилари учун тўғридан-тўғри уй хариди — корпоратив буюртма механизми йўлга қўйилиши кутилмоқда. Бу янги моделда компаниялар ходимлари учун уй-жой сотиб олади, уларни субсидиялар, кредит ва солиқ енгилликлари билан рағбатлантиради. Бу ўзгариш нафақат уй-жой муаммосини енгиллаштиради, балки корхоналарда кадрларни сақлаб қолиш ва ижтимоий барқарорликни таъминлашда муҳим босқич ҳисобланади.
Ҳозиргача Ўзбекистонда уй-жой хариди асосан индивидуал ипотека ёки шахсий маблағлар орқали амалга оширилган. Корпоратив буюртма механизми эса умуман янги сегмент — у орқали барқарор ва олдиндан белгиланган талаб шаклланади, бу ерда сотувчи учун ҳам, сотиб олувчи, яъни ишчи учун ҳам шартлар аниқ ва кафолатланган бўлади. Шу тариқа бозорда уй-жой савдоси пессимистик ҳолатдан чиқади ва дадил инвестиция муҳити қайта тикланади.
Ушбу механизмнинг назарда тутилган афзалликлари бир неча: биринчи — ходимлар учун уй-жойга эга бўлиш имкониятлари кенгайади. Шу тариқа оила барқарорлиги ва ижтимоий хавфсизлик бўлади. Иккинчи — корхоналар учун кадрлар барқарорлигини таъминлайди, чунки уй-жой билан боғлиқ шароит компанияга бўлган ишончни оширади. Учинчи — бутун бозор учун уй-жой сотувининг миқдори ва шартлари прогнозланади, бу қурилиш компаниялари ва кредит ташкилотлари учун ресурслар режалаштиришни осонлаштиради.
Президент матбуот хизмати маълумотига кўра, корпоратив харидларга солиқ, кредит ва субсидия механизмлари жорий этилади. Бу — давлат ушбу концепцияни қўллаб-қувватлаётганини кўрсатади. Демак, уй-жой фақат хусусий харидчилар учун эмас, балки иш жойлари орқали жамият учун ижтимоий дастур сифатида ҳам қўлланиладиган бўлди.
Бироқ бу янги модел фақат афзалликлардан иборат эмас ва эҳтиёт билан режалаштирилишни талаб қилади. Масалан, корпоратив буюртма асосида қуриладиган уйлар сифат ва жойлашув бўйича минимал талабларга жавоб бериши керак. Акс ҳолда, уй-жой муаммоси соддалашмай, унинг сифати паст бўлган янги “бозор” пайдо бўлиши мумкин. Шунингдек, корпоратив квартирларнинг нархи ва ипотека шартлари очиқ ва адолатли бўлиши, ушбу механизма фойдасидан фақат муайян ходимлар эмас, барча ишчилар фойдаланиши мумкинлигини таъминлаш зарур.
Бундан ташқари, давлат бюджетидан субсидия ва кредит маблағлари ажратилишида маблағлар самарадорлигини таъминлаш, шунингдек бу механизмни назорат қилиш тизимини жорий этиш керак. Агар бу ишлар нозиклик билан олиб борилмаса, давлат лозимли ижтимоий самарага эриша олмаслиги мумкин.
Шу билан бирга, корпоратив буюртма механизми иқтисодий ўсиш ва хонадонларга эгаликни кенгайтиришда ижобий сигнал сифатида қаралиши мумкин. Чунки кўплаб йирик корхоналар, агар бундай имконият бериладиган бўлса, ўз ходимларига уй-жой сақлаш орқали ижтимоий барқарорлик ва ишончни кучайтиришни биринчи афзалликка қўяди.
Хулоса қилиб айтса — 2026 йилдан жорий этилиши режалаштирилаётган корпоратив буюртма модели, тўғри амалга оширилса, уй-жой муаммосини енгиллаштиришда, ижтимоий барқарорлик ва меҳнат платформасини мустаҳкамлашда муҳим қадам бўлади. Лекин бу механизм ҳақиқий ижтимоий ва иқтисодий самара беради, дегани эмас — у очиқ, фаол мониторинг ва адолатли тариф сиёсатини талаб қилади.
