Ўзбекистон тарихида илк бор космик тадқиқотлар соҳаси глобал миқёсдаги эътибор марказига чиқмоқда. Хитойнинг Star.vision компанияси ўзининг янги гиперспектрал сунъий йўлдошларидан бирига “Самарқанд–2028” деб ном беришини маълум қилди. Бу лойиҳа нафақат мамлакатимизнинг космик амбициясини намоён этади, балки “янги ўзбек космос стратегияси” бошланиши сифатида ҳам баҳоланмоқда.
Энг муҳим томони — ушбу брендлаштирилган сунъий йўлдош геомаълумотлардан фойдаланиш бўйича Ўзбекистон иқтисодиёти учун амалий самара бериши кутилмоқда. Айниқса, қишлоқ хўжалигида пахта ва буғдой етиштириш жараёнларини аниқ мониторинг қилишда космик маълумотлар ҳал қилувчи аҳамият касб этади. Маҳсулдорликни баҳолаш, сув ресурсларидан самарали фойдаланиш ва ер деградациясининг олдини олиш — давлат учун стратегик вазифалардан.
Бу ҳамкорлик “Uzcosmos” агентлиги ва Star.vision ўртасида имзоланган стратегик меморандум доирасида амалга ошади. У қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқиш, кадрлар тайёрлаш, технологик интеграцияни чуқурлаштиришни ўз ичига олади. Университетлар ва хусусий сектор иштирокининг қайд этилаётгани — янги космик экотизим шаклланишига асос бўлиши мумкин.
Самарқанднинг 2028 йилда Халқаро Астронавтика Конгрессига мезбонлик қилиши эса бу жараённи янада стратегик аҳамиятга олиб чиқади. Бу дунёдаги энг йирик космик форум. Унда NASA, ESA, JAXA, SpaceX, Blue Origin каби етакчи агентликлар ва компаниялар иштирок этади.
Таҳлилчилар таъкидлашича, бу қарор ортида икки асосий омил бор:
Геосиёсий ўриннинг кучайиши
Марказий Осиё давлатлари ичида бундай нуфузли тадбирга мезбонлик қилиш ҳуқуқи биринчи бор Ўзбекистонга берилди. Бу мамлакатнинг дипломатик нуфузи ва технологик ривожланиш борасидаги ҳаракатларига халқаро ишончни англатади.Космик иқтисодиётга зарур салоҳиятни тўплаш
Келгуси йилларда космик технологиялар бозори триллионлаб долларлар билан баҳолана бошлайди. Ўзбекистон ушбу йўналишга кеч бўлса-да, мақсадли киришмоқда. Ахборот хавфсизлиги, геомаълумотлар экспорти, спутник хизматлар бозори — катта рақобат кутилган соҳалар.
Шу билан бирга, саволлар ҳам бор. Махсус муҳандис кадрлар етишмовчилиги, технологик таъсир ўтказилиш хавфи ва иқтисодий самарадорликнинг аниқ ҳисоб-китоби талаб қилинади. Айрим мутахассислар космосга катта сармоя киритишдан олдин ички иқтисодий муаммоларни ҳал қилиш кераклигини таъкидлайди.
Бироқ, стратегик нуқтаи назардан қарайдиган бўлсак, ушбу йўлдош ва Самарқанднинг IAC-2028 мезбонлиги мамлакатнинг илмий-технологик ривожига туртки беради. Умуман, бу тарихий имконият — Ўзбекистонни космик давлатлар қаторига яқинлаштирадиган муҳим қадам.
Келаси босқичда эса қуйидаги саволлар аниқлашади:
– “Самарқанд–2028” сунъий йўлдоши қизил тасмага айланиб қолмайдими?
– Қишлоқ хўжалигида ҳақиқий самара кўринадиган, рақамлаштирилган бошқарувга ўтилдими?
– Миллий кадрлар тайёрлаш дастури қай даражада амалга оширилади?
Жавоблар амалий натижаларда кўринади. Лекин бир нарса аниқ: Самарқанд энди сайёҳлик ва тарих маркази бўлибгина қолмайди — у космик инновациялар майдонига айланишга интилмоқда.
