Тошкент шаҳри кириш дарвозаларида улкан трансформация жараёнига тайёрланмоқда. Декабрь ойида қабул қилинган янги қарор нафақат пойтахт қиёфасини, балки миллионлаб йўловчиларнинг кундалик ҳаракатланиш маданиятини ҳам ўзгартириши кутилмоқда. Энг асосий янгилик — шаҳарга киришда автомобиль қолдириб, жамоат транспортига ўтиш имкониятини берувчи замонавий логистика тизимининг жорий этилишидир. Бу борадаги хабарлар ижтимоий тармоқларда қизғин баҳсларга сабаб бўлди: айримлар буни чеклов деб баҳолаётган бўлса, расмий тушунтиришлар бу мутлақо ихтиёрий ва қулайликка йўналтирилган ечим эканини тасдиқламоқда.
Тирбандликка қарши СИ-технологиялар ва «ақлли» ечимлар
Тошкентдаги транспорт муаммоси фақатгина йўлларнинг торлиги ёки машиналар сонининг кўплиги билан боғлиқ эмас. Асосий муаммо — бошқарувнинг ягона тизимга солинмаганида. Янги ислоҳот доирасида пойтахтда сунъий интеллект (СИ) ёрдамида ишлайдиган транспорт бошқаруви маркази ташкил этилади. Ушбу марказ пиёда ва автомобиллар оқимини реал вақт режимида таҳлил қилиб, светофорларни бошқариш ва тирбандликларнинг олдини олиш билан шуғулланади.
Келгуси йилда 100 та «ақлли» чорраҳанинг ишга туширилиши ва ягона бошқарув тизимига ўтилиши транспорт оқимини камида 15-20 фоизга тезлаштириши мумкин. Бу шунчаки техник янгиланиш эмас, балки шаҳарни рақамли бошқарувга ўтказишнинг муҳим босқичидир.
Киришни чеклаш эмас, танлов бериш
Жамоатчиликни энг кўп хавотирга солган масала — шаҳарга киришнинг «ёпилиши» ҳақидаги тахминлар бўлди. Бироқ Президент матбуот хизмати ва мутасаддиларнинг тушунтиришича, гап тақиқ ҳақида эмас, балки «Park and Ride» (Тўхта ва ҳаракатлан) деб аталадиган халқаро тажриба ҳақида кетмоқда.
Пойтахт атрофидаги назорат постларининг шаҳар ташқарисига кўчирилиши ва у ерда 9 мингта автомобиль (3,5 минг юк ва 5,5 минг енгил) учун тўхташ жойлари қурилиши ҳайдовчига танлов имкониятини беради. Вилоятдан келаётган меҳмон шаҳар марказидаги тирбандликда вақт йўқотмаслик учун машинасини хавфсиз тураргоҳда қолдириб, тезкор метро ёки электробусларга ўтиши мумкин бўлади. Бу тизим Лондон, Париж ва Москва каби мегаполисларда ўзини оқлаган ва марказий кўчалардаги юкламани сезиларли даражада камайтирган.
Инфратузилма ва рақамлар: Режада нималар бор?
Янги стратегия фақат тураргоҳлар билан чекланиб қолмайди. Мақсад — жамоат транспортини автомобилдан кўра жозибадорроқ қилиш. Шу мақсадда қуйидаги ишлар амалга оширилади:
Транспорт парки: 200 та янги электробус сотиб олинади, бу эса экологик ва шовқинсиз ҳаракатланишни таъминлайди.
Йўл ҳаракати: Юнусобод ва Яшнобод туманларида янги йўл ўтказгич ва туннеллар қурилади, бу энг муаммоли нуқталардаги тугунларни ечади.
Микро-мобиллик: 40 километр пиёда ва 20 километр велойўлаклар барпо этилади. Бу масофа унчалик катта туюлмаса-да, «охирги миля» муаммосини ҳал қилиш учун муҳим.
Бекатлар: 300 та бекат реконструкция қилиниб, йўловчилар учун замонавий шароитлар яратилади.
Хулоса ва таҳлил
Тошкент учун таклиф этилаётган бу модель — шаҳарни автомобилларга эмас, одамларга мослаштириш йўлидаги жиддий қадам. Муваффақият гарови эса тизимнинг қанчалик узвий ишлашига боғлиқ. Агар шаҳарга киришдаги тураргоҳлар ва жамоат транспорти орасидаги масофа минимал бўлса ва транспортлар интервали қисқарса, ҳайдовчилар ўз-ўзидан машинасидан воз кечишни афзал кўришади.
Шаҳар ҳокимлиги олдига қўйилган 30 мингта тўхташ жойи қуриш ва 100 километр йўлни таъмирлаш вазифаси 2026 йилгача пойтахт логистикасини янги босқичга олиб чиқиши керак. Энг муҳими, бу жараёнда аҳолига тизимнинг афзалликлари тўғри тушунтирилиши ва чекловлар эмас, қулайликлар биринчи планга чиқиши шарт.
