Қўқонлик табиб И.С.нинг фаолияти атрофидаги ҳуқуқий баҳслар ўз якунига етди: Жиноят ишлари бўйича Қўқон шаҳар судининг 2025 йил 17 декабрдаги қарори билан унга нисбатан 10 суткалик маъмурий қамоқ жазоси тайинланди. Мазкур қарор халқ табобати соҳасидаги қонунчилик талабларини мунтазам равишда бузиш ва тегишли лицензиясиз тиббий хизматларни тарғиб қилиш оқибатида қабул қилинди. Ижтимоий тармоқларда «Борми оғриқ?» ибораси билан машҳур бўлган табибнинг иши нафақат бир шахснинг жавобгарлиги, балки замонавий Ўзбекистонда халқ табобати ва қонун устуворлиги ўртасидаги муносабатларни яна бир бор кун тартибига чиқарди.
Такрорий ҳуқуқбузарлик ва суд ҳукми
И.С.га нисбатан қўлланилган жазо чорасининг кескинлашувига унинг аввалги огоҳлантириш ва жарималардан хулоса чиқармагани асосий сабаб бўлди. Маълумотларга кўра, жорий йилнинг 10 январь куни худди шу мазмундаги ҳуқуқбузарлик учун унга базавий ҳисоблаш миқдорининг 20 баравари (7,5 миллион сўм) миқдорида жарима солинган эди. Бироқ, орадан вақт ўтмай, табиб ўз фаолиятини тўхтатмагани ва ижтимоий тармоқлар орқали ноқонуний тарғиботни давом эттиргани аниқланди.
Суд ҳужжатларига кўра, ҳуқуқбузарлик Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 59-5-моддаси 3-қисми билан малакаланган. Бу модда халқ табобати соҳасида фаолият олиб бориш ҳуқуқига эга бўлмаган шахс томонидан фуқароларга ташхис қўйиш, уларни даволаш ва ушбу хизматларни оммавий равишда тарғиб қилишни тақиқлайди.
Лицензия ва ҳуқуқий мақом масаласи
«Био нур» клиникаси соҳиби сифатида танилган 1971 йилда туғилган И.С.нинг фаолиятида жиддий ҳуқуқий бўшлиқлар аниқланган. У 2020 йилда солиқ органларидан рўйхатдан ўтган бўлса-да, Ўзбекистон халқ табобати Ассоциацияси томонидан берилган махсус гувоҳноманинг муддати 2024 йил 12 декабрь куни тугаган. Демак, сўнгги бир йил давомида амалга оширилган барча тиббий муолажалар ва ташхислар ҳуқуқий асосга эга бўлмаган.
Халқ табобати Ўзбекистонда расман тан олинган соҳа бўлса-да, у қатъий давлат назоратида туради. Табиблар фаолият юритиши учун нафақат тажриба, балки Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги тегишли тузилмаларнинг легитим рухсатномасига эга бўлиши шарт. И.С. ҳолатида эса, рухсатномасиз фаолиятга ижтимоий тармоқлардаги фаол тарғиботнинг қўшилиши вазиятни янада оғирлаштирган.
Ижтимоий тармоқлар ва «оммавий ташхис» хавфи
Ушбу ҳолатнинг таҳлилий жиҳати шундаки, замонавий «табиблар» ўз фаолиятини кенгайтириш учун ижтимоий тармоқларнинг кучидан маҳорат билан фойдаланишмоқда. Бироқ, тиббий хизматларни омма олдида тарғиб қилиш, айниқса, тегишли малака ва рухсатсиз ташхис қўйиш жараёни аҳоли саломатлиги учун жиддий хавф туғдиради.
И.С.нинг видеороликларида фуқароларнинг эътирозларига сабаб бўлувчи ҳолатлар кузатилгани ички ишлар органлари томонидан расмий огоҳлантириш берилишига асос бўлган эди. Тиббиётда «зарар келтирма» тамойили биринчи ўринда туради, халқ табобатида эса бу масъулият икки карра ортади. Суд томонидан тайинланган 10 суткалик қамоқ жазоси, аслида, қонунбузарликнинг ижтимоий хавфлилик даражасига берилган ҳуқуқий баҳодир.
Таҳлилий хулоса
Қўқонлик табиб билан боғлиқ воқеа Ўзбекистонда халқ табобати соҳасини тартибга солиш вақти келганини, қонунбузарликларга нисбатан тоқатсизлик кучайишини кўрсатмоқда. Жарималарнинг натижа бермагани жазо чорасининг қамоққа ўзгаришига олиб келди. Бу бошқа «муқобил тиббиёт» вакиллари учун ҳам жиддий сигналдир: қонуний рухсатномасиз ва тиббий стандартларга риоя қилмай туриб инсон ҳаёти ва соғлиғи билан боғлиқ хизматлар кўрсатиш муқаррар жавобгарликка сабаб бўлади.
Давлат назоратининг бу қадар қатъийлашуви фуқароларни нопрофессионал даволаш усулларидан ҳимоя қилишга қаратилган. Халқ табобати — бу масъулиятсизлик майдони эмас, балки илмий ва ҳуқуқий асосга таяниши лозим бўлган соҳадир.
