Ўзбекистон иқтисодиётида аҳоли даромадларининг ўсиш суръати бўйича янги босқич кузатилмоқда. Марказий банкнинг 2024 йил III чораги якунларига бағишланган ҳисоботига кўра, мамлакатда ўртача ойлик иш ҳақи илк бор 6,2 миллион сўмлик довондан ошди. Эътиборли жиҳати шундаки, инфляция босимига қарамай, реал иш ҳақининг ўсиши 9 фоиздан юқори бўлиб, Ўзбекистон бу кўрсаткич билан Марказий Осиё минтақасида яққол етакчига айланди.
Рақамлар ортидаги ҳақиқат: Ким кўпроқ даромад топмоқда?
Номинал иш ҳақининг 19,2 фоизлик ўсиши иқтисодиётнинг тикланиши ва хусусий секторнинг фаоллашганидан далолат беради. Бироқ бу рақамлар жамиятнинг барча қатламларида бир хил тақсимланмаган. Бугунги кунда меҳнат бозоридаги энг катта «молиявий қаймоқ» икки соҳада тўпланган: молия-суғурта тизими ҳамда ахборот-коммуникация технологиялари (IT). Бу тармоқлар нафақат юқори маош, балки кадрлар учун кучли рақобат муҳитини ҳам шакллантирмоқда.
Ҳудудий кесимда эса кутилмаган натижалар кузатилди. Пойтахт Тошкент анъанавий етакчи бўлса-да, ўсиш суръати бўйича Самарқанд (14,6 фоиз) ва Сирдарё (11,1 фоиз) вилоятлари пешқадамлик қилмоқда. Бу эса иқтисодий фаолликнинг марказдан аста-секин четроққа, ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш ривожланаётган вилоятларга кўчаётганини англатади.
Иш ўринлари ва бизнеснинг кайфияти
Меҳнат бозоридаги бўш иш ўринлари сони 3,3 фоизга ошган бўлиб, асосий талаб сервис ва савдо соҳасига тўғри келмоқда. Савдо ва умумий овқатланиш тармоқларидаги вакансиялар жами иш ўринларининг учдан бир қисмини ташкил қилади. Бу истеъмол маданиятининг ўсиши ва аҳолининг кундалик харажатлари ортгани билан изоҳланади.
Шу билан бирга, тадбиркорларнинг келажакка қарашида маълум бир эҳтиёткорлик сезилмоқда. Сўровномалар шуни кўрсатадики, бизнес вакилларининг 34 фоизи яқин орада янги ишчиларни олишни режалаштирган бўлса, қурилиш соҳасида вазият бир оз мураккаб. Бу тармоқда иш ўринларини қисқартириш эҳтимоли пайдо бўлган, бу эса ипотека бозоридаги ўзгаришлар ёки мавсумий омиллар таъсири бўлиши мумкин.
Ташқи омил: Пул ўтказмалари ва миграция трансформацияси
Ўзбекистон иқтисодиёти учун пул ўтказмалари ҳамон муҳим драйвер бўлиб қолмоқда. III чоракда мамлакатга 5,7 миллиард доллар маблағ кириб келди. Бу ўтган йилнинг мос даврига нисбатан қарийб 19 фоизга кўпдир. Аммо асосий янгилик пул миқдорида эмас, балки унинг манбаларида.
Йиллар давомида Россияга боғланиб қолган меҳнат миграцияси географияси кескин ўзгармоқда. Эндиликда Болтиқбўйи мамлакатлари, Европа ва бошқа ривожланган давлатлардан келаётган маблағлар оқими энг юқори суръатда ўсмоқда. Бу тренд иккита муҳим хулосани беради: Биринчидан, ўзбекистонлик меҳнат мигрантлари юқорироқ даромадли ва ҳуқуқий ҳимояланган бозорларни эгалламоқда. Иккинчидан, давлатнинг ташқи меҳнат миграциясини диверсификация қилиш бўйича стратегияси амалда ўз мевасини беришни бошлади.
Хулоса ва прогноз
Марказий банк шарҳи шуни кўрсатадики, Ўзбекистон аҳолисининг сотиб олиш қобилияти номинал жиҳатдан мустаҳкамланмоқда. Энг кам иш ҳақининг доллар эквивалинтида 100 доллардан ошиши халқаро стандартлар бўйича паст бўлса-да, маҳаллий бозор учун ижобий психологик чегара ҳисобланади. Бироқ реал иш ҳақининг 9,1 фоизлик ўсишини сақлаб қолиш учун иқтисодиётда меҳнат унумдорлигини ошириш ва инфляция жиловини маҳкам тутиш талаб этилади. 2025 йилнинг охиригача бўлган даврда асосий эътибор ишлаб чиқариш ва юқори технологик соҳаларда янги қиймат яратишга қаратилиши лозим.
