Ўзбекистоннинг олти нафар алпинистларидан иборат гуруҳ Сурхондарё вилоятидаги Алпомиш чўққисига кўтарилган. Республика байроғини ғурур билан кўтариб, улар биринчи бўлиб чўққига кўтарилган ўзбекистонликлар бўлишган. Экстремаллар ўз ютуқларини Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг туғилган кунига бағишлашган. Шунингдек, улар мамлакатда амалга оширилаётган ислоҳотларга ҳурмат сифатида чўққини "Янги Ўзбекистон" деб аташни таклиф қилишган.
Мухбиримиз экспедиция аъзолари билан суҳбатлашди ва улар республиканинг энг баланд нуқтасига кўтарилишда қандай қийинчиликларга дуч келганликларини билиб олди.
Йўлнинг бошланиши
Шуни таъкидлаш керакки, Алпомиш чўққиси яқинда мамлакатдаги энг баланд нуқта мақомига эга бўлди. Бу чет эллик алпинистлар унга кўтарилгандан кейин содир бўлган. АҚШ ва даниялик Эрик ва Андреас 2023 йилнинг ёзида бу ерда биринчи бўлиб разведка ўтказган ва денгиз сатҳидан 4668 метр баландликка кўтарилган.
Маълумот учун. Илгари Ўзбекистоннинг энг баланд нуқтаси Ҳазрат-Султон чўққиси ҳисобланган. У Тожикистон чегарасидаги Алпомиш яқинида жойлашган ва денгиз сатҳидан 4643 метр баландликда туради.
Июль ойида бу ерга олти нафар ўзбекистонлик: Умид Саламуллаев, Антон Ткаченко, Владимир Долгой, Роман Валиев, Екатерина Бушкина, Анастасия Костецкаядан иборат гуруҳ ташриф буюрган. Гуруҳда учта чет эллик ҳам бор эди.
Алпинистларнинг сўзларига кўра, тоққа чиқиш ғояси улар учун жуда узоқ вақт олдин пайдо бўлган, аммо бунинг учун тоққа чиқишга рухсат олиш керак – гуруҳ бир неча бор Ўзбекистон масъуллари томонидан рад этилган.
"Беш йил олдин биз бу чўққига қизиқа бошладик, лекин унга чиқиш билан қийинчиликлар пайдо бўлди: тоғга бориш учун 80 километрлик йўлакни босиб ўтиш керак эди. Шунингдек, миш-мишларга кўра, у ерда эски мина майдонлари бўлган, бу ўзбекистонлик алпинистлар учун кўплаб рад этишларга сабаб бўлган. Аммо бу бизни тўхтата олмади ва бу чўққига кўтарилган биринчи ўзбекистонлик бўлдик, бундан жуда фахрланамиз", – деди сафар иштирокчиларидан бири Умид Саламуллаев.
Алпинистлар узоқ вақт чўққига чиқиш учун Ўзбекистондан рухсат олишга ҳаракат қилишган, аммо яна бир рад этишдан сўнг, улар энди сафарни кейинга қолдирмасликка ва ўз машиналарида Тожикистонгача боришган, у ердан кўтарилишига қарор қилишган.
Борса келмас йўлаклар оша
Кўтарилиш Сурхондарё вилоятига бориш ва Ўзбекистон-тожик чегарасини кесиб ўтиш билан бошланган. Гуруҳ шахсий машиналарда етиб борган, йўл яқин бўлмаган- Тошкентдан Искандаркўл атрофидаги Саритоғ шаҳригача йўл босиб ўтилган. Гуруҳ йўлда ўн икки соат вақт ўтказган ва борганида машиналар ёнида лагер ташкил қилган. Шундай қилиб, биринчи кун ҳам ўтган.
"Ҳеч ким бу тоғда бизни нима кутаётганини олдиндан билмас эди. Аммо тоғ оддий эмаслиги барчага аён эди", - деди сафар иштирокчиларидан бири Роман Валиев.
Экспедиция аъзолари тан олганидек, улар асосий лагерга этиб боришни ва бир кун ичида чўққига чиқишни режалаштиришган, аммо веқелик янада мураккаб тус олган. Тик кўтарилиш йўлининг узунлиги 18 километрни ташкил қиларкан.
Кўтарилиш дастлабки бўлганлиги сабабли, экстремаллар кўплаб махсус тоққа чиқиш ускуналарини: темир илгаклар, арқонлар, муз болталари, болғаларни ўзлари билан олиб чиқишлари керак эди. Асбобларнинг умумий оғирлиги 40 килограммни ташкил этган.
Бундан ташқари, ўзлари билан бир ҳафтага етадиган озиқ-овқат ва суратга олиш ускуналари, чодирлар ва ухлаш сумкаларини олиб юриш керак бўлган. Юк экспедициянинг ҳар бир иштирокчисига тақсимланган. Эркаклар 30 килограмм юкни, қизлар эса 20 килограмм юкни ўз зиммаларига олишган. Айнан шу юклар туфайли чўққини тезда забт этиш имкони бўлмаган. Иккинчи тунаш кўл бўйида, 3600 метр баландликда кечган.
Бутун йўл тошлар бўйлаб ўтган, бир неча марта жўшқин тоғ дарёларини кесиб ўтишга тўғри келган. Чўққига яқинроқ тошли рельеф ўрнига музликлар ва қор кутиб олган. Бу жойлардаги ягона йўллар ҳайвонлар томонидан босиб ўтилгани равшан эди.
"Биздан олдин фақат қўтос ва эчки подалари югурган жойдан ўтдик – бу йўл ҳам осонликча тан бермади",- деди Умид Салламулаев.
Форс-мажор ҳолатлари ҳам учраб турган: бир куни гуруҳ тик қор-муз кўтарилишнинг катта қисмини босиб ўтиб, тош участкаларига етиб борган ва бунинг учун катта куч ва вақт сарфлаган. Бироқ, чўққига кўтарилиш бошлангандан сўнг, булутлилик кучли дўл билан алмашган ва алпинистлар лагерга қайтишган мажбур бўлишган. Фақат иккинчи уринишда чўққи забт этилган ва байроғимиз унда ўрнатилган.
Маълумот учун. Алпинизмда тоққа чиқиш қийинлигининг 11 тоифаси мавжуд: 1Б дан 6Б гача. Алпомиш тоғига чиқиш қийинлиги, мутахассислар мезонларига кўра, 4А (ўртача даражадан юқори) деб баҳоланади. Ушбу даражадаги чўққига кўтарилиш учун кўплаб махсус жиҳозлар, олдиндан тузилган режа ва батафсил тайёргарлик, ҳудудни ўрганиш, шунингдек, идеал об-ҳаво шароитларини кутиш керак. Таққослаш учун, Африканинг энг баланд вулқони Килиманжарога кўтарилиш ўртача қийинчилик даражаси ҳисобланади.
Энг муҳими жамоа
Таъкидлаш жоизки, сафар учун жамоа жуда узоқ вақт давомида шаклланган. Унга жами тўққиз киши: ўзбекистонликлар билан бирга уч нафар чет эллик –Қозоғистон, Россия фуқаролари ва Австриядан келган меҳмон қўшилган. Бутун гуруҳдан бештаси профессионал алпинистлар, ўз ишининг усталаридир.
"Бизнинг гуруҳимиздаги австриялик жуда қизиқ одам, унинг мақсади - мавжуд мамлакатларнинг ҳар бирининг чўққисига ташриф буюришдир. Ўзбекистоннинг Алпомиши унинг 115 чўққисига айланди", - деди Роман Валиев.
Умид Салламулаевнинг сўзларига кўра, бундай қийин сафарларда энг муҳим омил жамоа ҳисобланади.
"Гуруҳнинг ҳар бири аъзоси нимага қодир эканини билади, экспедиция аъзоларининг ҳар бири ўз ҳаётини бошқасига ишониб топширади. Бу жуда муҳим",- деди у.
Натижада, кўтарилиш беш кун давом этган, аммо кўтарилишдан олдин тайёргарлик узоқ ойлик машғулотларни талаб қилган.
Эслатиб ўтамиз, яқинда биринчи ўзбекистонлик Ҳиндистоннинг Ҳимолай тоғларида жойлашган дунёдаги энг баланд тоғ довони бўлган Умлинг-Лани забт этди.
