Ҳарорат ва чилла пасайиши баробарида туризмнинг долзарблиги ошади, аҳоли тоғлар, қўриқхоналар ва сув омборларига саёҳат қилишга, она юртининг бой табиатини ўрганишга ошиқади. Мухбиримиз ўзбекистонлик тажрибали сайёҳ ва экстремал Умид Саламуллаев билан суҳбатлашиб, қайси маршрутлар велосипедчи сайёҳлар орасида машҳур экани, уларни қандай хавф-хатарлар кутаётганини ва транспортнинг энг қулай турларидан бирида саёҳат қилиш қанчалик қулайлигини билиб олди.
- Нима учун табиат қўйнида асосий транспорт воситаси сифатида велосипедни танлаш керак?
- Шаҳар атрофи ва шаҳар транспорти сифатида велосипед бир қатор афзалликларга эга. Аввало, бу соғлиқ учун фойда, баъзи мушак гуруҳларини ривожлантириш, умумий фаровонликни яхшилаш мумкин. Иккинчидан, бу пулни тежаш имконини беради, чнуки велосипед ёқилғини талаб қилмайди, фақат ўз кучингиз керак, ҳайдаш услубини ўзингиз танлайсиз, бу энергия сарфини тартибга солиш ва керакли жойларга тезда боришга шароит яратилади. Ва, албатта, бу транспортнинг энг экологик тоза тури ҳисобланади, табиатни ҳимоя қилиш ҳам жуда муҳимдир!
- Ўзбекистонда велотуризм машҳурми?
- Ҳайрон бўлманг, албатта машҳур. Сўнгги йилларда велосипед ва велосипед туризмига қизиқиш ортди, айниқса буни баҳорда ва кузда кузатиш мумкин. Мен шахсан бир неча бор пойтахтдан Тошкент вилоятига велосипедда қатнаётган одамларни учратганман.
- Ўзбекистонда бундай саёҳат учун инфратузилма ва шароитлар мавжудми?
- Менимча, буни мамлакатимиздаги велосипедчилар учун бутун инфратузилма нуқтаи назаридан кўриб чиқиш муҳим. Шаҳарларда, афсуски, бу билан боғлиқ ҳолат яхши эмас, велосипед йўлакчилари оғриқли мавзу бўлиб қолмоқда. Албатта, сўнгги 2-3 йил ичида уларнинг узунлиги сезиларли даражада ошди, аммо шунга қарамай, сони жуда оз. Шаҳарлараро саёҳатларга келсак, бу борада ҳам вазият ёмон, пиёдалар йўлакчалари абгор ҳолатда ва ҳатто пиёдалар учун ҳам мос эмас, ўзингизни хавф остига қўйиб, машиналар арофида ва транспорт оқимида ҳаракат қилишга тўғри келади. Аксарият ўқувчилар ҳайдовчиларимизда ҳайдашнинг "маданияти" ёки унинг йўқлиги ҳақида жуда яхши билишади. Ҳар мавсумда мен билган камида бешта велосипедчи ҳуқуқбузар ҳайдовчиларининг қурбонига айланади ва бахтсиз ҳодисадан кейин узоқ вақт тикланади.
- Ўзбекистоннинг Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатларига нисбатан велосипед сафари учун жой сифатида қандай афзалликлари ва хусусиятлари бор?
- Одамлари жуда меҳмондўст! Деярли ҳар бир саёҳатим маҳаллий аҳоли туфайли эсда қолади, улар менга ёрдам керакми ёки йўқлигини сўрашади, меҳмонга таклиф қилишади ва ширинликлар беришади. Бундан ташқари, турли хил рельефлар ва яхши йўллар бор, масалан тоғ серпантинлари ва чўллар орқали ўтган чексиз тўғри йўллар ҳайратланарлидир.
- Бизда велосипед туризми учун "диққатга сазовор жойлар" борми? Ёзда, баҳорда ёки кузда машҳур бўлган мавсумий ҳудудлар ҳақида нима дейсиз?
- Пойтахт аҳолиси “Ташморе” ёки Суқоқда саёҳат қилишда ўзларини синаб кўришлари мумкин. Бу энг машҳур маршрутлар ҳисобланади, пойтахтлик велосипедчилар дам олиш кунлари у ерга бир кун учун боришади. Мен Бўстонлиқ туманини алоҳида тавсия қиламан, у жуда оммабов ва қулай, велосипедни электричкага ортиб, у ерга жуда осон бориш мумкин. Яъни Ҳожикентда чиқиб, Чорвоқ ҳамда тоғ серпантинлари бўйлаб саёҳатни давом эттиришингиз мумкин. Бу, албатта, энг машҳур ёзги маршрут, айнан шу мавсумда велосипедчилар шаҳар атрофидаги поездларни "эгаллаб олишади".
- Велосипедчи сайёҳлар учун қандай маршрутларни тавсия қиласиз ва нима учун?
- Қулайлик учун мен тавсияларимни бир нечта тоифаларга ажратаман:
Оддий: юқорида айтиб ўтганимдек, бу Тошкент – Суқоқ. Чиройли яшил маршрут, йўллар бўйлаб узумзорлар бор, ноёб кўтарилишлар чорлаб туради.
Ўрта: Ҳожикент ёки Ғазалкент – Чимён. Йўлнинг тик бурчаги туфайли уни забт этиш анча қийин, оёқлар тез чарчайди.
Қийин: Чорвоқ сув омбори атрофидаги маршрут. Чимён атрофида тоғли серпантин, баландликлар, юқори намлик борлиги туфайли ҳарактланиш қийин.
- Велосипедчилар Ўзбекистонда қандай иқлим хусусиятларини ҳисобга олишлари керак?
- Ўзбекистон иқлим нуқтаи назаридан велосипед ҳайдаш учун жуда мос келади, чунки учта асосий омил: кам ёғингарчилик, кўп қуёшли кунлар ва иссиқ об-ҳаво мавжуд. Ёзда, албатта, критик ҳарорат туфайли хавфсизлик чораларига риоя қилиш керак, бу айниқса сўнгги бир неча йил ичида долзарб бўлиб қолган. Шубҳасизки, соябонли шлем, енгли енгил кийим, сув заҳираси керак.
- Велосипедчилар учун сайёҳлик йўллари қандай хавф туғдиради?
- Велосипедчилар учун шаҳар ташқарисидаги энг катта хавф-бу йўл қопламасининг бузилганидир. Бунга ёриқлар, чуқурлар ва бошқа деформациялар киради, улар жуда тез-тез учрамайди, лекин эҳтиёт бўлиш керак. Ҳайвонлардан ҳам, биринчи навбатда итлардан хавфсираш керак, улар кўпинча қишлоқлар, фермалар ва ўтлаётган ҳайвонлар подалари яқинида учрайди, улар велосипедчиларга дарров ташланади, шунинг учун мен махсус овоз чиқарувчи мосламлар олиб юришни маслаҳат бераман. Ва юқорида айтиб ўтилганидек, йўлларда ҳаракатланишда хавфсизликка катта эътибор бериш керак, яқинлашиб келаётган транспортни эшитиб, эҳтиёт бўлиш ва тўхтаб турган машиналарни иложи борича бир метрга айланиб ўтиш лозим. Эшикни очишдан олдин деярли ҳеч ким йўлга қарамайди.
- Велосипедчилар ўзлари қандай жиҳозларни олиб юришлари керак?
- Бир кунлик саёҳатлар учун сув ва озиқ-овқат заҳираси, велосипедни таъмирлаш учун жамланма, ёмғирдан сақлаш кўйлаги, чироқ, телефонни қувватловчи мослама ва маълум миқдорда пул олиш керак. Кўп кунлик саёҳат бўлса, чодир, ухлаш сумкаси, газ баллончаси, батареялар керак бўлади.
Эслатиб ўтамизки, Умид Саламуллаев Алпомиш чўққисига кўтарилган экспедиция аъзоларидан бири бўлган. У чўққига биринчи бўлиб кўтарилган ўзбекистонлик фуқародир. Биз гуруҳнинг жасорати ва қийинчиликлари ҳақида алоҳида материалда ёзган эдик.
Роман Валиев олган фотосуратлар
