Жиззах вилоятида пахта терими якунланиб, 290 минг тонналик ҳосил режаси тўлиқ бажарилгани маълум қилинди. Бу кўрсаткич вилоятнинг сўнгги йиллардаги энг юқори натижаларидан бири ҳисобланади. Вилоят ҳокимлиги ва Қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотларига кўра, 67 минг гектарда ғўза етиштирилиб, ҳар гектардан ўртача 43–45 центнердан ҳосил олинган, айрим фермер хўжаликларида бу кўрсаткич 90 центнерга етган.
Ишлаб чиқариш омиллари: агротехнология ва меҳнат самараси
Жаҳон банкининг қишлоқ хўжалиги бўйича 2024 йилги ҳисоботига кўра, Ўзбекистонда пахта ҳосилдорлигининг ошиши сўнгги йилларда замонавий агротехнологияларни жорий этиш ва сувни тежаш усуллари билан боғлиқ. Жиззах мисолида ҳам бу тенденция кузатилди: вилоятда 66 километр канал тозаланди, 27 минг гектар майдон сув билан таъминланди.
Сув ресурсларини бошқариш агентлиги маълумотларига кўра, бу чоралар сув тежамкорлигида 15–20 фоиз самара берган.
Шу билан бирга, пахта етиштиришда механизация даражаси сезиларли ошган. Терим жараёнида 300 га яқин замонавий терим машиналари қатнашди. Бу, ўз навбатида, инсон меҳнатига бўлган эҳтиёжни қисқартириб, иш самарадорлигини оширди.
Иқтисодий таҳлил: ҳосил — рақамларда ва бозор контекстида
Иқтисодий таҳлилчиларнинг сўзларига кўра, “Жиззахдаги ҳосилдорлик ўсиши нафақат агротехника ютуғи, балки бозор ислоҳотларининг ҳам натижаси. Чунки фермерлар мустақил равишда пахта нархини шартнома асосида белгилай олиш имкониятига эга бўлди”.
Бу фикрни “Ўзпахтасаноат” уюшмаси маълумотлари ҳам тасдиқлайди — 2024 йилда пахта хом ашёси учун давлат харид нархи тоннасига 9,5 миллион сўм этиб белгиланган бўлса, 2025 йилда бу кўрсаткич 10,3 миллион сўмга етган.
Пахта экспорти ҳам ўсмоқда. Давлат статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йилнинг биринчи ярим йиллигида Ўзбекистон 250 миллион долларлик пахта маҳсулотлари экспорт қилган. Бу ўтган йилга нисбатан 12 фоиз кўп.
Сув ва иқлим факторлари: барқарор ҳосил учун асосий синов
Мутахассислар фикрича, Жиззахдаги юқори ҳосил кўрсаткичи иқлим ўзгариши шароитида жуда муҳим. 2025 йилда республика бўйича ёмғир миқдори ўртача 18 фоизга камайгани ҳолда, вилоятда сув ресурсларини оқилона бошқариш орқали танқислик таъсири юмшатилган.
FAO (БМТ озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти)нинг сўнгги тавсияларида айтилишича, сув тежовчи технологиялар — томчилатиб суғориш ва сувни қайта ишлаш тизимлари — мажбурий тарзда жорий этилиши келгуси 10 йилда Ўзбекистонда ҳосилдорликни 25–30 фоизга ошириши мумкин.
Жиззахда бу йўналишдаги илк қадамлар қўйилган бўлса-да, экспертлар таъкидлашича, сув таъминотидаги муаммоларни бутунлай ҳал этиш учун инфратузилмани модернизация қилиш талаб этилади.
Хулоса: пахтада ютуқ — тизимли ислоҳотларнинг натижасими ёки бир мавсумлик муваффақиятми?
Жиззах вилояти пахтачилари 2025 йилда режани бажариб, иқтисодий кўрсаткичларни яхшилаган бўлсалар-да, мутахассислар бу натижаларни узоқ муддатли барқарорлик нуқтаи назаридан баҳолаш лозимлигини таъкидлайди.
Сув ресурслари, меҳнат бозори ва озиқ-овқат хавфсизлиги билан боғлиқ омиллар ҳали ҳам жиддий таҳлилни талаб этади. Аммо аниқ бир нарса бор — Жиззах тажрибаси Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги ислоҳотларининг самарали моделини яратишда муҳим синов майдони бўлди.
