Болливуднинг навбатдаги йирик лойиҳаси — «Dhurandhar» («Жангчи») фильми нафақат Ҳиндистон кинотеатрларида кассабоп рекордларни янгиламоқда, балки Жанубий Осиёнинг икки ядровий давлати ўртасидаги анъанавий сиёсий зиддиятни янада алангалатди. Махфий жосуслар ҳаётига бағишланган ушбу жанговар картина Покистон томонининг кескин эътирозига сабаб бўлиб, «Al Jazeera» нашрининг хабар беришича, расмий Исломобод ва маҳаллий таҳлилчилар фильмни тарихни сохталаштириш ҳамда миллатчиликни тарғиб қилишда айбламоқда.
Экрандаги «ҳақиқат» ва сиёсий риторика
3,5 соатлик ушбу эпик асар Ҳиндистон махсус хизматлари ходимининг Покистон ҳудудидаги яширин амалиётлари, мафия ва террорчи гуруҳларга қарши кураши ҳақида ҳикоя қилади. Фильм ижодкорлари уни фантастика жанрига мансуб деб эълон қилган бўлса-да, экрандаги воқеалар реал сиёсий жараёнлар ва сўнгги йиллардаги чегараолди низоларига жуда яқин ракурсда тасвирланган.
Айнан шу ҳолат Покистондаги сиёсий доираларнинг ғазабини келтирди. Покистон томонининг иддаосига кўра, фильмда реал воқеалар бир томонлама талқин қилинган бўлиб, унда ҳинд разведкасининг фаолияти бўрттириб кўрсатилган, Покистоннинг давлат сифатидаги қиёфаси эса салбий бўёқларда чизилган. Бу каби бадиий ёндашув икки халқ ўртасидаги нафратни кучайтириши ва мавжуд нозик мувозанатга зарар етказиши мумкинлиги таъкидланмоқда.
Болливуд — сиёсий мафкура қуролими?
Сўнгги йилларда Ҳиндистон кинематографиясида ватанпарварлик ва миллатчилик руҳидаги фильмлар сони сезиларли даражада ошди. «Dhurandhar» фильми ҳам бу тенденциянинг мантиқий давомидир. Декабрь ойи бошида премьера қилинган картина Ҳиндистонда энг кўп даромад келтираётган фильмлар учлигига киргани бежиз эмас. Бундай муваффақият жамиятда мавжуд бўлган сиёсий кайфият ва «кучли Ҳиндистон» образига бўлган ички эҳтиёждан озиқланади.
Таҳлилчиларнинг фикрича, Болливуд аста-секин шунчаки кўнгилочар соҳадан давлатнинг юмшоқ куч («soft power») сиёсатини юритувчи муҳим қуролга айланиб бормоқда. Фильмда ҳинд махсус хизмати стратегларининг ҳозирги кундаги реал геосиёсий қарашлари акс этгани Покистоннинг хавотирлари асоссиз эмаслигини кўрсатади. Мафкуравий тўқнашув энди нафақат дипломатик минбарларда, балки киноэкранларда ҳам давом этмоқда.
Сабаб ва оқибат: Санъат ва миллатчилик чегараси
Покистон ва Ҳиндистон ўртасидаги маданий зиддият янгилик эмас, бироқ «Dhurandhar» атрофидаги можаро чуқурроқ муаммони очади. Тарихнинг бадиий тўқималар билан аралаштириб юборилиши оммавий онгда нотўғри тушунчалар шаклланишига олиб келади. Покистонлик мутахассислар фильмдаги воқеалар занжирини «тарихий ревизионизм» деб аташмоқда, яъни ўтмишдаги воқеаларни ҳозирги сиёсий манфаатлар йўлида қайта талқин қилиш.
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, «Dhurandhar» фильми санъатнинг нақадар кучли таъсир воситаси эканини яна бир бор исботлади. Бир томон учун бу — миллий ғурур ва қаҳрамонлик тимсоли бўлса, иккинчи томон учун — ахборот урушининг бир қисми. Икки давлат ўртасидаги муносабатлар совуқлигича қолар экан, киносаноат бундай зиддиятлардан кассабоп муваффақият учун фойдаланишда давом этаверади.
