Ўзбекистонликлар жорий йилги Янги йил байрамида фақат бир кун дам олишади. Бу галги байрам тақвимида аввалги йиллардан фарқли равишда қўшимча дам олиш кунлари ёки иш кунларини кўчириш кўзда тутилмаган. Натижада, 2026 йилнинг илк ҳафтаси аксарият ходимлар учун тўлиқ иш ҳафтасига айланади.
Байрам тақвими: Чекланган дам олиш
Меҳнат қонунчилигига кўра, 1 январь — Янги йил байрами расман дам олиш куни ҳисобланади. Жорий йилда ушбу сана пайшанба кунига тўғри келмоқда. Одатда ҳукумат қарорлари билан пайшанба ва дам олиш кунлари орасидаги жума куни қўшимча дам олиш сифатида белгиланар эди, бироқ бу йил бундай имтиёз кўзда тутилмаган.
Белгиланган тартибга кўра, 31 декабрь, чоршанба куни байрамолди иш куни бўлгани учун Меҳнат кодексининг 187-моддасига асосан иш вақти камида бир соатга қисқартирилади. 1 январь, пайшанба куни дам олинади. Аммо 2 январь, жума кунидан бошлаб барча идора ва ташкилотлар одатий иш режимига қайтади. Шанба куни эса 5 кунлик иш ҳафтасидагилар учун дам олиш, 6 кунлик тизимда ишлайдиганлар учун эса навбатдаги иш куни бўлади.
Нима учун қўшимча дам олиш кунлари берилмади?
Кўпчилик кутган «байрам таътили»нинг йўқлиги бир қанча иқтисодий ва ҳуқуқий омиллар билан изоҳланиши мумкин. Биринчидан, дам олиш кунларини кўчириш ёки қўшимча дам олиш кунини белгилаш Президент фармони асосида амалга оширилади. Бу йилги байрам тартибида иқтисодий фаолликни сақлаб қолиш ва иш вақтидан самарали фойдаланиш устувор вазифа сифатида кўрилган бўлиши эҳтимол.
Жума кунининг (2 январь) иш куни сифатида қолдирилиши иқтисодиётнинг реал сектори, банк тизими ва давлат хизматлари кўрсатиш узлуксизлигини таъминлашга хизмат қилади. Узоқ муддатли дам олиш кунлари одатда ишлаб чиқариш суръатига ва молиявий операциялар тезлигига таъсир кўрсатади. Бу галги ёндашув эса байрам ва иш ўртасидаги мувозанатни сақлашга қаратилган.
Ижтимоий ва психологик жиҳатлар
Бир кунлик дам олиш ички туризм ёки оилавий узоқ сафарларни режалаштирган фуқаролар учун маълум ноқулайликлар туғдириши мумкин. Одатда, уч ёки тўрт кунлик кетма-кет дам олиш кунлари аҳолининг дам олиш сифатини оширишга ва хизмат кўрсатиш соҳасида истеъмол фаоллигини рағбатлантиришга ёрдам берарди. Бироқ, жорий тақвим одамлардан вақтни янада рационал тақсимлашни талаб қилади.
Ходимлар учун 2 январь куни ишга қайтиш психологик жиҳатдан «байрам синдроми»дан тезроқ чиқиш ва янги йил иш режаларига тезроқ киришиш имконини беради. Иш берувчилар учун эса бу иш жараёнидаги узилишларнинг олдини олиш демакдир.
Меҳнат ҳуқуқи бўйича эслатма
Шуни таъкидлаш жоизки, байрам кунлари ишлашга тўғри келадиган ходимлар учун Меҳнат кодексида алоҳида кафолатлар белгиланган. Агар ходим хизмат зарурати билан 1 январь куни ишга жалб этилса, унга камида икки ҳисса миқдорида ҳақ тўланиши ёки ўз хоҳишига кўра бошқа дам олиш куни (отгул) берилиши шарт. Бу қоида ҳам давлат, ҳам хусусий сектор вакиллари учун мажбурийдир.
Хулоса қилиб айтганда, бу йилги Янги йил Ўзбекистонда қисқа ва соз тартибда нишонланади. 1 январдаги бир кунлик ҳордиқдан сўнг, мамлакат иқтисодиёти ва ижтимоий соҳа вакиллари тезкорлик билан иш фаолиятини давом эттирадилар.
