Ўзбекистонликлар учун 2025 йил якуни ва янги йил арафаси иккита муҳим янгилик билан бошланмоқда: биринчиси — автомобилларни чет элга олиб чиқиш тартибининг кескин кучайтирилиши, иккинчиси — қарийб уч ҳафталик «энергетик ташналик»дан сўнг метан шохобчаларининг тўлиқ қувват билан иш бошлаши. Вазирлар Маҳкамасининг сўнгги қарори ва Энергетика вазирлигининг баёноти мамлакатдаги транспорт ва иқтисодий ҳаёт маромини сезиларли даражада ўзгартиради.
Ишончномадаги «тузоқ» ёки мулкдорлар ҳимояси?
Ҳукуматнинг 2025 йил 24 декабрдаги қарори билан автомобилларни ишончнома орқали бошқариш тартибига жиддий ўзгартириш киритилди. Эндиликда нотариал тасдиқланадиган ҳар қандай ишончномада транспорт воситасини Ўзбекистон чегарасидан олиб чиқиш ҳуқуқи бор-йўқлиги алоҳида банд сифатида кўрсатилиши шарт. Агар бу маълумот ҳужжатда акс этмаса, нотариуслар ишончномани расмийлаштирмайди.
Бу чеклов шунчаки маъмурий тўсиқ эмас, балки охирги вақтларда авж олган трансчегаравий фирибгарликларга берилган ҳуқуқий жавобдир. Илгари ишончнома олган шахслар машина эгасининг хабарисиз автомобилни қўшни давлатларга, хусусан Қозоғистон ва Тожикистонга олиб чиқиб, сотиб юбориш ҳолатлари кузатилган. Бунда мулк эгаси ўз автомобили бошқа давлат ҳудудида эканлигидан бехабар қолган ва ҳуқуқий жиҳатдан ожиз аҳволга тушиб қолган. Сўнгги йиллардаги шов-шувли жиноят ишлари, жумладан 59 та автомобилнинг ноқонуний равишда Тожикистонга ўтказиб юборилиши ва Абдулла Абдурасулов иши тизимда катта «тирқиш» борлигини кўрсатган эди. Янги тартиб мана шу бўшлиқни ёпишга қаратилган.
Газ шохобчалари: Об-ҳаво ва сиёсий ирода омили
Транспорт тизимидаги иккинчи муҳим янгилик — 30 декабрдан бошлаб республика бўйича метан қуйиш шохобчаларининг (АГТКШ) 24 соатлик иш режимига қайтишидир. 11 декабрдан буён давом этаётган чекловларнинг бекор қилиниши ҳайдовчилар ва юк ташувчилар учун кутилган енгиллик бўлди.
Энергетика вазирлиги бу чекловларни Туркманистондан келадиган табиий газ ҳажмининг техник носозликлар туфайли камайгани билан изоҳлаган эди. Кунлик 6 миллион куб метрлик тақчиллик нафақат транспорт тизимига, балки ижтимоий соҳага ҳам босим ўтказди. Вазиятнинг юмшашига бир томондан об-ҳавонинг исиши сабаб бўлган бўлса, иккинчи томондан Туркманистон йўналишидаги газ импорти тиклангани тахмин қилинади.
Бу ерда қизиқ бир жиҳат бор: АГТКШларнинг очилиши айнан Янги йил арафасига тўғри келмоқда. Бу байрам кунларида озиқ-овқат маҳсулотларининг узлуксиз етказиб берилиши ва аҳолининг вилоятлараро ҳаракатланишини таъминлаш учун ўта зарур қадамдир. Бироқ, «Ўзгидромет» прогнозларига кўра, яқин кунларда ҳаво ҳарорати яна пасаяди. Бу эса энергетика тизими учун навбатдаги синов бўлиши мумкин.
Таҳлил: Янги воқеликка мослашиш
Юқоридаги иккита қарор Ўзбекистон ҳукуматининг ички хавфсизлик ва ижтимоий барқарорликни таъминлашга қаратилган прагматик қадамлари сифатида баҳоланиши керак.
Автомобил олиб чиқиш тартибининг ўзгариши Ўзбекистоннинг халқаро ҳуқуқий майдондаги обрўсига ҳам ижобий таъсир қилади. Фирибгарлик йўли билан ўғирланган автомобиллар оқимининг камайиши қўшни давлатлар билан божхона ва чегара ҳамкорлигини мустаҳкамлайди. Эндиликда автомобил сотиб олаётган ёки ишончнома бераётган фуқаролар ҳужжатнинг ҳар бир бандига диққатли бўлишлари талаб этилади.
Метан муаммоси эса тизимли ислоҳотлар зарурлигини яна бир бор кун тартибига чиқарди. Вақтинчалик чекловлар ва уларни бекор қилиш — бу симптомларни даволашдир. Асосий ечим эса энергия манбаларини диверсификация қилиш ва табиий газ импортидаги барқарорликни таъминлашда қолмоқда.
Хулоса қилиб айтганда, 2025 йил ўзбекистонлик автомобил эгалари учун янада кўпроқ масъулият ва ҳушёрлик йили бўлади. Давлат мулк ҳуқуқини ҳимоя қилишда қатъий позицияни эгалламоқда, энергетика соҳасида эса куз-қиш мавсумининг «энг оғир чизиғи»дан ўтиб олишга ҳаракат қилмоқда.
