Янги йил арафасида Ўзбекистон ҳукуматида кенг кўламли ўзгаришлар юз берди. Бир томондан, ҳукумат амалдорларининг штатлари қисқартирилди, бошқа томондан, мамлакатда турли бўлимларнинг мураккаб тузилишига эга бўлган “супер идоралар” пайдо бўлди.

Собиқ иттифоқ ҳудудидаги ижтимоий-сиёсий жараёнларни ўрганиш бўйича ахборот-таҳлил Маркази мутахассисларининг фикрича, оптималлаштириш вектори келажакда ҳокимларга ҳам таъсир қилади, аммо бу босқичда ҳукуматнинг жойлардаги кадрларга эътибори бироз пасайган.

Маъмурий ислоҳот

2022 йил 20 декабр куни Ўзбекистон раҳбари Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга мурожаат қилиб, унда кенг кўламли маъмурий ислоҳот эълон қилди. Президентнинг сўзларига кўра, ислоҳот "қўлда бошқариш"дан воз кечиш, вазирликлар ходимларини оптималлаштириш ва вазирларнинг ваколатларини кенгайтиришга имкон беради.

Маъмурий ислоҳотлар тўғрисидаги фармонга мувофиқ, 2023 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистонда 25 вазирликдан 4 таси тугатилмоқда. Вазирлар Маҳкамаси қошидаги идоралар сони ҳам 61 дан 28 гача камаймоқда. Шунингдек, саккизтадан тўртта бош вазир ўринбосарларининг лавозимлари бекор қилинмоқда ва вазирликлар штатлари қисқартирилади.

Ислоҳот эълон қилингандан сўнг, бир қатор вазирликлар ва қўмиталар "супер идораларга" бирлаштирилди. Масалан, Молия вазирлиги ва Иқтисодиёт вазирлиги солиқ ва божхона қўмиталари билан биргаликда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги таркибида бўлишди. Бундай катта штатга эга идора мустақил Ўзбекистон тарихида биринчи марта ташкил этилди.

30 декабр куни идоралар сонининг камайиши билан боғлиқ янги тайинлашлар маълум бўлди: масалан, Мактабгача таълимнинг собиқ вазири Агриппина Шин бирлашган Мактабгача ва мактаб таълим вазирининг биринчи ўринбосари бўлди. Вазирликка Ҳилола Умарова раҳбар бўлдиошқарган. Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасининг собиқ раҳбари Нарзулло Обломуродов табиий ресурслар вазирининг ўринбосари бўлди. Азиз Абдуҳакимов вазир этиб тайинланди.

Оптималлаштирилган Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги (Нозим Ҳусанов) ва Уй-жой коммунал хизмат кўрсатиш вазирлиги (Шерзод Ҳидоятов) раҳбарлари бирлашган Бандлик ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги, Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирларининг биринчи ўринбосарлари лавозимларига ўтдилар. Оптималлаштирилган Иқтисодий ривожланиш ва камбағалликни қисқартириш вазири Жамшид Қўчқоров бош вазир ўринбосари лавозимида қолди. Темур Ишметов Молия вазирлиги раҳбари лавозимидан кетди, Абдуқодир Тошқулов эса Олий ва ўрта махсус таълим вазири лавозимини тарк этди. Улар президент администрациясига маслаҳатчи ўринбосарлари лавозимларига ўтказилди.

Жами 13 та янги вазир тайинланди. Илгари Соғлиқни сақлаш вазирлигини бошқарган Беҳзод Мусаев Банлик вазири бўлди. 2021 йил август ойидан бошлаб Стратегик ривожланиш агентлигини бошқарган, 2010-2014-йилларда эса Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчихонасининг савдо-иқтисодий масалалар бўйича маслаҳатчиси бўлиб ишлаган Азиз Қудратов Саноат ва инвестициялар вазирлиги раҳбари этиб тайинланди. 2020 йилдан бери Давлат солиқ қўмитасини бошқарган Шерзод Кудбиев бирлашган Молия вазирлиги раҳбарлигига ўтказилди.

Ўзбекистон ташқи ишлар вазирлиги раҳбари Владимир Норов ишдан бўшатилди. Хабар қилинишича, у Марказий Осиё халқаро институти директори этиб тайинланган. Ташқи ишлар вазири вазифасини бажарувчи этиб собиқ Халқ таълими вазири Бахтиёр Саидов бўлди. У 2017-2021 йилларда Ўзбекистоннинг Хитой, Мўғулистон ва Филиппиндаги элчиси бўлиб ишлаган.

Оммавий ротациялар давлат идоралари ва қўмиталарга ҳам таъсир кўрсатди. Хусусан, президент фармацевтикани ривожлантириш агентлиги раҳбари Сардор Кариевни ишдан бўшатди. Эҳтимол, Кариевнинг лавозимидан четлаштирилиши болаларнинг заҳарли "Док-1 Макс" дори-дармонларидан оммавий равишда вафот этгани билан боғлиқ. балким, энди собиқ амалдорни суд жараёнини кутмоқда.

Ma'no тадқиқотли ташаббуслар маркази директори Бахтиёр Эргашевнинг сўзларига кўра,"Асосий ўзгаришлар иқтисодий блокда содир бўлди, у крда иккита “супер идора” – Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги ва Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ташкил этилди".

"Умид қилиш керакки, Инвестициялар вазирлиги янги форматда инвестициялар – саноат – экспортга йўналтирилган ташқи савдо занжиридаги бирликни таъминлай олади, Иқтисодиёт вазирлиги эса макроиқтисодий прогнозлаш, молиявий бошқарув функциялари, бюджетни тўлдириш ва тақсимлаш масалаларини бирлаштиради",- деди у.

Эксперт прогнозларига кўра, "ўрта муддатли истиқболда юқори ижро этувчи ҳокимият органларининг тузилиши вазирликларни янада йириклаштириш эҳтимолини сақлаб қолган ҳолда айнан шу шаклда ишлайди".

Ўзбекистонда амалга оширилаётган маъмурий ислоҳотларни баҳолаб, эксперт "Ўзбекистон жамиятида давлат хизматини оптималлаштириш талаби сақланиб қолаётганини"таъкидлади.

"Энди маъмурий ислоҳот чуқурлашади... Мамлакат маҳаллий бошқарув тизимида катта ўзгаришларни кутмоқда. Вилоят ва туман ҳокимларининг ваколатлари бўлиниши мумкин... Жойлардаги вакиллик органлари раҳбарларининг ваколатлари хокимлардан олинади. Халқ депутатлари Кенгашлари шаклида маҳаллий даражада янги мустақил ҳокимият вертикали яратилади", - дея қўшимча қилди у.

Қишки энергия инқирози ва хокимларнинг истеъфоси

Вазирлар Маҳкамасининг январ ойидаги ротациялари қишга тайёргарлик масаласи билан ҳам боғлиқ эди. 16 январь куни энергия ресурслари бўйича кенгайтирилган йиғилишда президент энергетика вазири ўринбосари Шерзод Ходжаевни ишдан бўшатди.

Учта энергетика корпорацияси – "Ҳудудий электр тармоқлари", "Ўзтрансгаз" ва "Ўзбекнефтгаз" раҳбарлари ўз лавозимларидан уч ойлик синов муддати билан вазифани бажарувчи лавозимларига ўтказилди. "Иссиқлик электр станциялари" компанияси раҳбари Фарҳод Абдураҳмонов ишдан бўшатилди.

24 январь куни Бош вазир Абдулла Арипов қишга тайёргарлик кўришдаги хатолардан "тўғри хулосалар" чиқарилишини ваъда қилди.

2023 йил бошида хокимларнинг ишдан бўшатиш даражаси ўтган йилнинг ўрталарига нисбатан камайди. Бундан ташқари, сўнгги ротацияларда "оммавий жазолар" вектори аниқ кузатилди – жойларда алмаштиришларнинг муҳим қисми намунали "ишдан бўшатиш" билан бирга амалга оширилди. Декабрь ойида Журабек Раҳимов Фарҳод Эрмановнинг ўрнига Хоразм вилояти раҳбари этиб тайинланди ва 26 декабрда Эрманов муддатидан олдин сенаторлик ваколатидан маҳрум қилинди.

Щша куннинг ўзида Сурхондарё вилояти ҳокими лавозимини Тўра Боболов тарк этди,   Тошкент шаҳрининг собиқ прокурори Улуғбек Қосимов вилоят раҳбари вазифасини вақтинча бажарувчи этиб тайинланди. Хабарларга кўра, Боболов "бошқа ишга ўтиш муносабати билан" ишдан бўшатилган, аммо янги тайинлаш ҳақида ҳеч нарса маълум эмас. Аввалроқ у Ангор тумани прокурорини ҳақорат қилгани учун жаримага тортилган эди.

15 январь куни Тошкент шаҳрининг собиқ ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев жанжал билан ишдан бўшатилди, пойтахттнинг Юнусобод, Учтепа ва Мирзо Улуғбек туманлари раҳбарлари вазифа бажарувчи этиб тайинланди. Ишдан бўшатиш пойтахтдаги энергия инқирози билан боғлиқ эди: фабиргина 15 январ куни Тошкентда 524 та паст кучланишли ва 87 та оддий трансформатор ишламай қолди.

Президент Мирзиёевнинг сўзларига кўра, Ортиқхўжаев нафақат пойтахтни қишга тайёрлашни уддалай олмаган, балки "юқорига" ёлғон маълумотларни берган. 27 январь куни собиқ ҳоким Тошкент кенгаши таркибидан чиқариб юборилгани маълум бўлди ва 30 январи куни у Олий Мажлис сенатори мақомидан маҳрум бўлди.

Илгари Ортиқхўжаевнинг Истанбулга жўнаб кетмоқчи бўлганида ҳибсга олиниши ҳақида хабарлар бўлган, кейинчалик улар рад этилди. Пойтахт ҳокими вазифасини бажарувчи этиб Ортиқхўжаевнинг собиқ биринчи ўринбосари Бахтиёр Раҳмонов тайинланди. Шаҳарнинг янги раҳбари аввалги жамоа аъзоларини ишдан бўшатиш билан иш бошлади: 16 январь куни Рахмонов Ортиқхўжаевнинг собиқ ёрдамчиларини ишдан бўшатишни бошлади ва ойнинг иккинчи ярмида давлат унитар корхоналари икки нафар раҳбарининг истеъфосини қабул қилди.

Тошкентнинг "инқироз-менежерлари" Қорақалпоғистонга юборилди

Қорақалпоғистонда ротациялар ҳукумат даражасида амалга оширилди. Ҳокимликлардан бўшатилган кадрларнинг бир қисми Қорақалпоғистон идораларига ўтказилди. Эҳтимол, бу президентнинг ишончини ҳали тўлиқ йўқотмаган раҳбарлар учун "синов муддати" сифатида қаралиши керак.

16 декабрь куни Қурилиш вазири Жалгасбай Бердихоновнинг истеъфоси маълум бўлди, унинг янги лавозими ҳақида ҳали хабар берилмаган. Илгари республика Транспорт вазирлигида фаолият олиб борган, шунингдек, Қорақалпоғистоннинг Беруний туманида ҳоким ўринбосари лавозимида ишлаган Азимжон Қурбонбоев вазир бўлди.

17 декабр куни Қаҳрамон Сариевнинг Қорақалпоғистон Вазирлар Кенгаши раиси лавозимидан истеъфога чиққани маълум бўлди. У президент администрациясида ишга тайинланди. Сариевнинг Вазирлар Кенгашидаги ўрнини Хоразм вилоятининг собиқ ҳокими Фарҳод Эрманов эгаллади. 2018 йилгача у Беруний тумани ҳокими бўлиб ишлаган ва 2004-2007 йилларда республика қишлоқ ва сув хўжалиги вазири бўлиб ишлаган. Эрмановнинг ёшлар сиёсати бўйича ўринбосари Абатбай Дониёров бўлди.

27 январь куни Қорақалпоғистон Вазирлар Кенгаши раисининг ўринбосари лавозимига Ражапбай Нуразизов тайинланди, у жамоат ва диний бирлашмалар билан алоқаларни назорат қилади. Нуразизов илгари Ўзбекистон давлат хавфсизлик хизматида ишлаган.