21 октябрь куни республика ўзбек тилининг мамлакат мустақиллиги ва маданий мероси рамзи сифатидаги аҳамиятини эслатувчи Давлат тили кунини нишонлади. Аммо, унинг алоҳида мақомига қарамай, кўп тилли Ўзбекистонда давлат тилини тўлиқ ўзлаштириш кўпчилик учун муаммоли бўлиб қолмоқда.

Қандай қилиб ўзбек тилини ҳар бир бурчакда янграши ва уни ўрганиш нафақат зарурат, балки қизиқарли жараёнга айлантириш мумкин? Мухбиримиз бу ҳақда Тошкент давлат техника университетининг Олмалиқ филиали "Гуманитар фанлар ва тиллар" кафедраси мудири, доцент, филология фанлари доктори (PhD) Вазирахон Аҳмедова билан суҳбатлашди.

Мутахассиснинг фикрига кўра, ўзбек тилини ўрганишда асосий муаммолардан бири бу курсларнинг етишмаслиги.

"Мамлакатда инглиз, турк ва араб каби кўплаб чет тиллари курслари очилган, бироқ, ўзбек тили курслари деярли мавжуд эмас. Бу Ўзбекистонда яшовчи бошқа миллат вакилларининг ўзбек тилини ўрганмаслигига ва ўз она тилларида ёки рус тилида гапиришни давом эттиришига олиб келади", - деди у.

Иккинчи муаммо рақамли маконда сифатли контентнинг етишмаслиги билан боғлиқ. "Интернетда ўзбек тилини ўрганиш бўйича сифатли ва қизиқарли видео дарсликлар деярли йўқ", - деди суҳбатдошимиз.

Унинг сўзларига кўра, интерактивлиги туфайли тез-тез эътиборни тортадиган инглиз ва рус тиллари бўйича видео дарсликлардан фарқли ўлароқ, ўзбек тилининг жозибаси камроқ, бу эса уни ёшларда ўрганишга бўлган қизиқишни камайтиради.

Учинчи муаммо – Тошкент каби йирик шаҳарларда рус тилининг устунлигидадир. Бошқа миллат вакиллари ва ҳатто ўзбекларнинг ўзлари ҳам рус тилида гапиришни афзал кўришади.

"Рус тилида сўзлашадиган одамлар учун ўзбек тилини ўрганишнинг ҳожати йўқ, чунки улар рус тилида хотиржам мулоқот қилишлари мумкин. Бу ҳолат ўзбек тилини оммалаштириш учун қўшимча тўсиқлар яратмоқда", – дейди Вазирахон Асқаровна. 

Шунингдек, филолог ўзбек тили ўқитувчиларини, айниқса рус тилида сўзлашадиган мактабларда ишлайдиганларни тайёрлашнинг паст даражасини қайд этмоқда. "Ўзбек тилининг кўплаб ўқитувчилари рус тилини яхши билишмайди, бу эса рус тили она тили бўлган ўқувчиларни ўқитиш жараёнини қийинлаштиради", - дея таъкидлади у.

Унинг фикрига кўра, ўқитувчилар иккала тилни ҳам билишлари ва рус ва ўзбек тилларининг грамматик тузилмаларини тўғри таққослашлари керак. Бусиз ўқувчилар ўзбек тилини ўзлаштиришда қийинчиликларга дуч келишмоқда.

Вазирахон Аҳмедова ўзбек тилини ўрганишни болалар боғчасидан бошлаб, болалар тил кўникмаларини тезроқ ўзлаштирганда бошлашни таклиф қилади. Бу тилни янада ўрганиш учун мустаҳкам асос яратади. "Ёшлар шимгич каби тилни тезроқ ўргана олади", - деди у.

Вазирахон Асқаровна ўзбек тили бўйича ўқув ресурслари ва курслар етишмаслиги муаммосини ҳал этишда тил ўрганиш жараёнини янада қизиқарли ва қулайроқ қиладиган замонавий электрон ва мультимедиа материалларини ишлаб чиқиш муҳим аҳамият касб этишини таъкидлади. Шунингдек, у рус ва ўзбек тилларини билган ҳолда ўзбек тилини самарали ўргатишлари учун ўқитувчилар малакасини ошириш зарурлигини кўрсатиб ўтди.

Яна бир муҳим жиҳат – болалар ўзбек тили бўйича билимларини намойиш этишлари мумкин бўлган тадбирлар, танловлар ва тадбирларни ташкил этишдан иборат. Мутахассиснинг фикрига кўра, бу уни ўрганишга қизиқишни оширишга ёрдам беради. "Болалар тадбирларда қатнашиб, ўзбек тилида шеър айтишса, бу уларнинг ғурурига сабаб бўлади", - деди у.

Шундай қилиб, Ўзбекистонда ўзбек тилини ўрганиш муаммолари ўқитувчиларнинг етарли даражада тайёрланмаганлиги, ўқувчиларда мотивация йўқлиги ва замонавий ўқув ресурсларининг етишмаслиги билан боғлиқ. Ушбу муаммоларни ҳал қилиш учун таълим дастурларини ишлаб чиқиш, ўқитишнинг инновацион усулларини жорий этиш ва тилни ўргатадиган педагогларнинг тайёргарлигини яхшилаш талаб этилади.