Бундан роппа-роса бир йил олдин, 2023 йил 31 октябрда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексга 189-2 "Жинсга асосланган камситишни тарғиб қилиш" моддаси киритилган эди. Янги ҳуқуқий механизм гендер тенглигини ҳимоя қилишни таъминлаш ва жамиятдаги камситувчи сўзлар ва ҳаракатларга қарши курашишда ёрдам бериш учун мўлжалланган.

Nemolchi.uz лойиҳаси ушбу моддани бузиш ҳолатларини сарҳисоб қилган. Ўтган йил давомида бир қатор фуқаролар гендер тенглигини бузадиган камситувчи чиқишлар, чекловлар ва талаблар учун маъмурий жавобгарликка тортилган. Судлар хизмат кўрсатишни рад этиш ва ишчиларга нисбатан камситувчи талабларни қўйиш, жамоат жойларида ва ижтимоий тармоқларда камситувчи   чиқишлар қилиш каби турли ҳолатларни кўриб чиққан.

Бу каби баъзи ҳолатлардан келтириб ўтамиз.

Sahil Street Food кафесига бир аёлга кечқурун дугоналари билан киришга рухсат берилмаган ва бу вақтда аёлларга кириш тақиқланганлигини айтилган. 2023 йил 29 ноябрда кафе эгаси ва ходими ҳар бири 6,6 миллион сўм жаримага тортилган.

Ўқитувчи бўш ўрни ҳақидаги Телеграмда берган эълонида эркак аёл фақат ҳижобда бўлиши кераклигини кўрсатган. 11 декабрь куни суд уни гендер камситиши учун 3,3 миллион сўмга жаримага тортган.

Икки нафар блогер ижтимоий тармоқларда зўравонлик ва камситишни тарғиб қилувчи контент тарқатишган. Суд ҳар бирига 15 кунлик маъмурий қамоқ жазосини тайинлаган.

Автовокзал ҳайдовчиси аёлга орқада ўтириш кераклигини айтиб, олдинга рухсат бермаган. 1 май куни суд унга 5,1 миллион сўм жарима тайинлаган.

Сайхунобод туманидаги имом ўринбосари бир тўйда аёлларни "фарзанд туғиш фабрикаси" деб атаган ва хотин-қизларга нисбатан зўравонликни оқлаб, уларни бўйсунишга даъват қилган. 13 июнь куни суд уни 6,8 миллион сўм жаримага тортган.

Қўлланиладиган санкциялар одатда жарималар ва маъмурий қамоқни ўз ичига олади, бу давлатнинг гендер камситилишига қарши жиддий муносабатини тасдиқлайди.   

Шунга қарамай, ҳуқуқни жорий қилиш амалиёти муайян муаммоларни рўёбга чиқармоқда. Кўпинча фақат кичик бизнес вакиллари ва жисмоний шахслар жавобгарликка тортилмоқда. Кенг аудиторияси бўлган   кишилар эса ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларининг муносабатига дуч келмасдан, камситувчи баёнотлар беришда давом этмоқдалар.

Келажакда ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари ва судлар қонунни янада изчил қўллашлари, ҳуқуқбузарнинг мақоми ва ижтимоий аҳамиятидан қатъи назар, адолатли жазони таъминлашлари кутилмоқда.

Эслатиб ўтамизки, собиқ депутат ва ҳозирда Ўзбекистон Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирининг маслаҳатчиси Расул Кушербаев эркаклари "латта" бўлган жамиятда кўплаб қариялар уйлари бўлишини айтган эди. Бундан келиб чиқадики, у эркакларни "огоҳлантирмоқда" ва уларга оила бошлиғи ролини аёлга ишонмасликни маслаҳат берган.

Ўзбекистонлик эркаклар гендер тенглиги ҳақида қандай фикрда эканлиги мухбиримиз материалида берилган.