Жанубий Калифорниядаги Плайя-Эль-Куэмаро пляжида 10 февраль куни ноёб чуқур сув балиғи — сельдь қироли ёки камар балиғи топилгани ҳақида хабар тарқалди. Ҳодиса яқинда ижтимоий тармоқларда кенг муҳокамага сабаб бўлди.
Нега «Қиёмат куни балиғи»?
Бу балиқ сув юзасида жуда кам учрайди ва Япония ҳамда Тихо океани минтақаларида у зилзила ёки цунами каби табиий офатларнинг даракчиси сифатида талқин қилинади. Афсоналарга кўра, ушбу чуқурлик жонзотлари ер силкинишини олдиндан сезади.
Илмий нуқтаи назар
Олимлар ҳозирча бу назарияга илмий тасдиқ топганича йўқ. Балиқнинг сув юзасига чиқиши аксарият ҳолларда сувнинг ҳарорати ўзгариши, касаллик ёки озиқ-овқат етишмаслиги билан изоҳланади.
Чуқурлик сирлари
Камар балиғи — узун танаси ва ёруғликсиз муҳитда яшаши билан машҳур. У одатда денгизнинг 200–1500 метр чуқурликларида истиқомат қилади.
Кейинги кузатувлар
Февраль ойи бошида биологлар илк бор «денгиз иблиси» номини олган овчи балиқни кундузги ёруғликда видеога олишга муваффақ бўлди. Бу каби воқеалар денгиз сирларига янада кўпроқ қизиқиш уйғотмоқда.
Хулоса:
«Қиёмат куни балиғи» ҳақидаги афсоналар одамлар тасаввурини жонлантирса-да, илмий жамоатчилик бу борада эҳтиёткорликни сақлайди. Фан ва мифлар туташган жойда эса доимо янги кашфиётлар юзага чиқиши аниқ!
Сельдь қироли (камар балиғи) ҳақидаги афсоналар асосан Осиё, айниқса, Япония ва Филиппин халқлари орасида кенг тарқалган, аммо бу мифлар ўтган асрларда бошқа минтақаларга ҳам етиб борган. Қани, биргаликда тарих ва ривоятларга назар ташлаймиз!
1. Япония — зилзила ва цунами даракчиси
- Японияда сельдь қироли «リュウグウノツカイ» (Ryūgū no tsukai) — «Денгиз қиролининг элчиси» деб аталади.
- Афсоналарга кўра, бу балиқ сув юзасида пайдо бўлса, яқин орада кучли зилзила ёки цунами содир бўлиши мумкин.
- Бу эътиқод XIX асрга бориб тақалади, чунки балиқнинг кучли денгиз бўронларидан сўнг ёки ер силкинишлари олдидан сув юзасига чиққани бир неча марта кузатилган.
- 2011 йилдаги Фукусима зилзиласидан олдин Япониянинг турли соҳилларида бир нечта сельдь қироли топилган, бу эса ушбу ривоятни янада кучайтирган.
2. Филиппин — денгиз рўҳларининг элчиси
- Филиппин мифологиясида бу балиқ денгиз ости руҳларининг хабарчиси сифатида қабул қилинган.
- Унинг сув юзасига чиқиши “асосий денгиз ваҳийси” деб қаралган, бу эса жанубий-осиё халқлари орасида улуғ табиий офатлардан дарак сифатида тушунтирилган.
3. Полинезия ва Океания — табиат огоҳлантирувчиси
- Полинезия халқлари ҳам сельдь қиролини табиатнинг мувозанатсизлиги ва океанстром (катта денгиз бўронлари) белгиси деб билишган.
- Уларнинг афсоналарида бу балиқнинг сув юзасига чиқиши «океан руҳларининг ғазаби» сифатида талқин қилинган.
4. Европа — баҳр сирларининг рамзи
- Европада бу балиқ ҳақидаги афсоналар асосан XIX асрда Швеция ва Норвегия денгизчиларидан тарқалган.
- Улар сельдь қиролини "денгиз аждаҳоси" ёки "серпенто" деб аташган ва бу махлуқ денгиз тубида яшаб, кемаларга балои офат олиб келишига ишонганлар.
Илмий нуқтаи назар
- Афсоналар қанчалик қўрқинчли бўлмасин, олимлар бу балиқнинг сув юзасига чиқишини табиий сабаблар билан изоҳлайдилар: сувнинг ҳарорати ўзгариши, озиқ-овқат етишмаслиги ёки касаллик.
- Қизиғи шундаки, ҳозиргача зилзила ёки цунами билан сельдь қиролининг сув юзасига чиқиши ўртасида аниқ илмий боғлиқлик топилмаган.
